تحلیل و سنجش سطح برخورداری شهرستانهای استان خوزستان به لحاظ شاخصهای توسعه
نویسندگان :
خلاصه :
چکیده:
هدف اصلی از برنامهریزی منطقهای، شناخت نابرابریهای اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی نواحی مختلف هست. استان خوزستان از سویی ازلحاظ قابلیت و امکانات توسعه به لحاظ منابع طبیعی، تأسیسات زیربنایی، موقعیت جغرافیایی و منابع درآمد ارزی کشور یعنی نفت و گاز، و از سویی ازلحاظ مشکلات و مسائل موجود یکی از مهمترین استانها در کشور است. زیرا از طرفی امکانات و قابلیتهای برجسته و چشمگیر آن در موارد مختلف میتواند نقشی اساسی و ماندگار در توسعه کل کشور ایفا کند و از سوی دیگر مسائل و مشکلات آن بهعنوان عواملی که در فرآیند توسعه کل کشور نقش منفی و مخرب را داشته باشد مطرح است. بنابراین زمینهسازی برای استفاده از قابلیتها و امکانات توسعه همهجانبه استان و همچنین تلاش برای حل مسائل و مشکلات آن، حائز اهمیت ویژه است و همواره موردتوجه بوده است. در این مطالعه با استناد به ۲۵ شاخص و متغیر درزمینهٔ های مختلف با بهرهگیری از شاخص ترکیبی توسعه انسانی(HDI) ، سطوح برخورداری شهرستانهای استان خوزستان تعیین و تحلیلشده است.نتایج مطالعه نشان میدهد که: در استان خوزستان شهرستان توسعهیافته به لحاظ مجموع شاخصهای موردمطالعه وجود ندارد و شاخصهای آموزشی، اقتصادی، زیرساختی در شرایطی مطلوبتر از شاخصهای دیگر قرار دارد. همچنین به لحاظ مکانی، فضایی، اکثر شهرستانهای شمالی و شرقی استان توسعهیافتگی بالاتری را نسبت به اکثر شهرستانهای جنوبی و غربی نشان میدهند. این موضوع با توجه به اولویت توسعه ضرورت توجه برنامه ریزان به توزیع عادلانه در همهی مناطق در مقایسه باکم تر شدن تفاوت بین معیارهای زندگی در آینده را مشخص میسازد.
کلمات کلیدی: برنامهریزی منطقهای، نابرابری اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی، شاخص ترکیبی توسعه انسانی(HDI)، استان خوزستان
۱- مقدمه:
توسعه پدیده جدیدی نیست. بلکه با انسان زاده میشود و همراه با تکامل زندگی اجتماعی انسان رشد کرده و هرگز از آن جدا نبوده است (ضرابی، ۱۳۹۰٫)
اغلب کشورهای درحالتوسعه از روند توسعه فضایی سکونتگاهها و نحوه توزیع منطقهای جمعیت و فعالیتهای اقتصادی خود ناراضی هستند، چنین نابرابری مابین مناطق و عدم توزیع متعادل منابع و سرمایهها باعث به چالش کشیده شدن توسعه پایدار میشود (رافائل و همکاران، ۲۰۰۶٫)
درکشورهای جهان سوم ازجمله ایران، با توجه بهضرورت توسعه یکپارچه و متوازن، شناخت ویژگیهای نواحی مختلف و نابرابری آنها، در برنامهریزی، اساس کار محسوب میشود، زیرا در این کشورها هدف نهایی از تحلیل سیستم ناحیهای توزیع مطلوب جمعیت و امکانات در سطح ناحیهای است (بیات، ۱۳۸۸٫)
بهعبارتدیگر ایران بهعنوان یکی از کشورهای درحالتوسعه ازنظر برخورداری از شاخصهای مختلف توسعه دارای اختلاف زیادی هست و شاخصهای مسکن و خدمات رفاهی، زیر بنایی، صنعت و کشاورزی بهعنوان یکی از جنبههای توسعه دارای توزیع جغرافیایی ناهمگونی در بین استانها و شهرستانها میباشند. چنین وضعیتی در اکثر مناطق و استانهای کشور صادق هست(محمدی، ۱۳۹۱٫)
پژوهشهای زیادی در خصوص سنجش نابرابریهای منطقهای در سطح جهانی و ملی صورت پذیرفته که گزارش توسعهی جهانی سال ۲۰۰۹ از آن جمله هست. در این گزارش به تمرکز فعالیتهای اقتصادی در کشورها بهویژه در شهرها اشارهشده و رشد نابرابری فضایی در کشورهای درحالتوسعه موردتوجه قرارگرفته است(داداش پور، ۱۳۹۰٫)
۲- بیان مسئله:
استان خوزستان از سویی ازلحاظ قابلیت و امکانات توسعه به لحاظ منابع طبیعی، تأسیسات زیربنایی، موقعیت جغرافیایی و منابع درآمد ارزی کشور یعنی نفت و گاز، و از سویی ازلحاظ مشکلات و مسائل موجود یکی از مهمترین استانها در کشور است. زیرا از طرفی امکانات و قابلیتهای برجسته و چشمگیر آن در موارد مختلف میتواند نقشی اساسی و ماندگار در توسعه کل کشور ایفا کند و از سوی دیگر مسائل و مشکلات آن بهعنوان عواملی که در فرآیند توسعه کل کشور نقش منفی و مخرب را داشته باشد مطرح است. بنابراین زمینهسازی برای استفاده از قابلیتها و امکانات توسعه همهجانبه استان و همچنین تلاش برای حل مسائل و مشکلات آن، حائز اهمیت ویژه است و همواره موردتوجه بوده است.
ایجاد توازن و هماهنگی در بین مناطق مختلف جغرافیایی ازنظر برخورداری از امکانات و خدمات، از مصادیق بارز توسعهیافتگی به شمار میرود. لذا برای ایجاد تبادل میان همه مناطق، شناخت مناطق محروم و غیر محروم براساس معیارهای خاص از وظایف برنامه ریزان جامعه است. نابرابریهای منطقهای در سطوح زندگی ازجمله بهداشت، آموزش و… میتوانند ضرورت برنامهریزی توسعه در مناطق مختلف را بهصورت گویا بازگو نمایند. شناسایی وضع موجود مناطق، اساسیترین موضوع در برنامهریزی توسعه منطقهای به شمار میرود که مستلزم تجزیهوتحلیل بخشهای اقتصادی، اجتماعی – فرهنگی است.
بنابراین هدف از این پژوهش تبیین علمی نابرابریهای بین شهرستانها درزمینهٔ شاخصهای توسعه و سپس تعیین میزان محرومیت این مناطق است. تا با مشخص شدن تفاوتها و اختلافات در سطوح برخورداری این شهرستانها، برنامه ریزان و متولیان توسعه شهری بهتر بتوانند برای از بین بردن این نوع نابرابریها برنامهریزی کنند.
۲-۱- مبانی نظری:
شیوهها و مدلهای مختلفی برای تعیین درجه توسعهیافتگی و همگنی مناطق وجود دارد که در این راستا شاخصها و نماترها میتوانند منعکسکننده شرایط اقتصادی و اجتماعی باشند و جمعآوری اطلاعات و دادههای لازم پیرامون آنها باعث میشود که بتوان کم و کیف توسعه را درزمینهٔ های مختلف بهطور دقیق نشان داد (شابان و همکاران، ۲۰۰۰). ازآنجاییکه باید در تمامی برنامهریزیها ازجمله برنامهریزیهای ناحیهای از مقوله سنجیدگی استفاده نمود لذا روشها و مدلهای کمی مانند تحلیل تاکسونومی، تحلیل عاملی، مدل موریس، اسکالوگرام، و شاخصهایی مانند درآمد سرانه، شاخص فقر انسانی، شاخص مرکزیت، شاخص توسعه انسانی(HDI) با داشتن زبان ریاضی و باقابلیت ترکیب و تلفیق شاخصها و متغیرهای توسعه، کاربرد گستردهای در تعیین و تحلیل سطوح توسعه دارند (برهنی، ۱۹۸۵). در سالهای اخیر، برنامهی توسعهی سازمان ملل، در گزارش توسعهی انسانی که آن را سالانه منتشر میکند برای رتبهبندی کشورها، از شاخص توسعه انسانی(HDI) استفاده کرده است.این شاخص بر سه شاخص جزئی استوار است: امید به زندگی، دستیابی به آموزش¬و¬پرورش و ستاده-های زندگی بر پایهی برابری قدرت خرید درآمد واقعی سرانه است. باوجود محاسنی که شاخصهای ذکرشده (درآمد سرانه، فقر انسانی و توسعهی انسانی) دارند، کاربرد آنها صرفاً میتواند جنبههای خاصی از توسعه را نشان دهد؛ درحالیکه توسعه امری همهجانبه است. به همین دلیل ارسالهای اخیر، شاخصهای ترکیبی مطرح و مورداستفاده واقعشده است. با توجه به پژوهشهای صورت گرفته و نتایج بهدستآمده پژوهش حاضر نیز براساس مدل (HDI) انجامگرفته است. برای محاسبه این شاخص اولین مرحله تعریف اندازه محرومیتی است که هر منطقه ازلحاظ شاخصهای موردمطالعه دارد:
I_ji=((Max j xij-Real j xij))/((Max j xij-Min j xij))(1) :فرمول ۱
〖 ∶I〗_jiاندازه محرومیت
: Max j xijحداکثر مقادیر متغیرها در هر ستون
: Real j xij عدد مربوط به متغیر
: Min j xij حداقل مقادیر متغیرها در هر ستون
دومین مرحله در این روش، تعریف شاخص متوسط یا میانگین محرومیت (Ij)) است.
I_j=1/n ∑_(i=1)^3▒Iij(2)
∑_(i=1)^3▒Iij: مجموع میانگین محرومیت
سومین مرحله در این روش اندازهگیری توسعه انسانی است که شاخص مزبور مازه تفاوت عدد یک از متوسط محرومیت خواهد بود.
(HDI)_J=(1-I_j)(3)
با انجام این محاسبات و مشخص شدن میزان شاخص ترکیبی توسعه انسانی، هر یک از مناطق را میتوان به سه دسته توسعهیافته،نیمه توسعهیافته و محروم تقسیم کرد. اگر مقدار۵/۰>HDI>_ 0منطقه دارای سطح توسه محروم است. اگر ۸/۰>HDI>_5/0 باشد،منطقه از سطح توسعه متوسط و اگر ۱_>HDI>_8/0 باشد از سطح توسعه بالا برخوردار است (حکمت نیا و همکاران، ۱۳۸۵: ۲۱۹).
۳- پیشینه تحقیق:
در مورد توسعهیافتگی مناطق، مطالعات متعدد داخلی و خارجی صورت گرفته که در اینجا، به برخی از آنها اشاره میشود:
)سورس و همکاران، ۲۰۰۳). در مقالهای با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی و خوشهای مناطق کشور پرتقال را در مقاطع زمانی ۱۹۹۱ و ۱۹۹۵ به لحاظ توسعهیافتگی مورد ارزیابی قرار داده و رتبهبندی کردند. و به این نتیجه رسیدهاند که درجهی توسعهیافتگی در مناطق پرتقال ازنظر اقتصادی و اجتماعی متفاوت بوده و این واقعیت مهم را نشان میدهد که توسعهیافتگی مناطق ساحلی از مناطق داخلی کشور پرتقال بیشتر است.
ضرابی و تبریزی در”تعیین سطح توسعهیافتگی شهرستانهای استان مازندران- با استفاده از رویکرد تحلیل عاملی”به این نتیجه رسید ه اندکِ میزان توسعه در سطح شهرستانها یا استان متعادل نبوده که این عدم تعادل به دلیل تفاوت بارز در توزیع شاخصهای مختلف اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی، خدماتی و …بوده است(ضرابی، ۱۳۹۰٫(
قائد رحمتی و همکاران در “تحلیلی بر درجه توسعهیافتگی شهرستانها یا استان سیستان و بلوچستان” به این نتیجه رسیدهاند که امکانات و خدمات به شکل هماهنگ در بین شهرستانهای استان توزیع نشدهاند (قائدرحمتی، ۱۳۸۹٫)
)زیاری و همکاران، ۱۳۸۷). برای مقایسه شهرستانهای استان فارس، با استفاده از ۴۰ شاخص ترکیبی توسعه انسانی، به طبقهبندی آنها در قالب یک شهرستان برخوردار، چهار شهرستان نیمه برخوردار، و ده شهرستان محروم پرداخته و شدت نابرابری آنها را طی سه دهه ۱۳۵۵تا ۱۳۸۵ به ترتیب۶۶/۰، ۵۹/۰، ۴۴/۰ محاسبه کردهاند(مرکز آمار ایران، ۱۳۸۸٫(
(بختیاری و همکاران، ۱۳۸۵). درتحلیل حقیقی راجع به بررسی جایگاه استانهای کشور از منظر شاخص توسعهی انسانی به این نتیجه رسیدند که درزمینه ی شاخص توسعهی انسانی براساس آمار سال۱۳۸۰ استانهای تهران، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، اصفهان و یزد برترین استانها ازنظر شاخص توسعهی انسانی در کشور میباشند.
)بدری و همکاران، ۱۳۸۵). در پژوهشی به تعیین سطوح توسعهیافتگی نواحی روستایی شهرستان کامیاران پرداختهاند. نتیجه تحقیق نشان میدهد که ضریب توسعهیافتگی دهستانهای کامیاران متفاوت، و نابرابری میان آنها زیاد است؛ و از مجموع هفت دهستان، یک دهستان در سطح توسعهیافته، پنج دهستان در سطح درحالتوسعه و یک دهستان در سطح توسعهنیافته قرارگرفتهاند(مولایی، ۱۳۸۷). در بررسی و مقایسه درجه توسعهیافتگی بخش کشاورزی استانهای ایران طی سالهای ۱۳۷۳ و ۱۳۸۳، با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی و تاکسنومی عددی به طبقهبندی استانهای کشور براساس ۵۴ شاخص کشاورزی پرداخت (گزارشهای مراکز ترویج و خدمات کشاورزی شهرستانها، ۱۳۸۹(.
(فارس و همکاران، ۱۳۸۸). در مقالهای به بررسی درجه توسعهیافتگی بخش کشاورزی استانهای کشور براساس ۷۸ شاخص توسعه کشاورزی با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی و تاکسنومی عددی پرداختند.
۴- روش تحقیق:
روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی هست. جامعه آماری ۱۸ شهرستان استان خوزستان را شامل میشود. در همین راستا با توجه به محدودیتها و تنگناهای موجود از ۲۵ شاخص و متغیر توسعه درزمینهٔ های آموزشی، بهداشتی، اقتصادی، زیرساختی و خدماتی استفادهشده است. دادههای موردنیاز از نتایج سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۹۰، گزارشها مراکز ترویج و خدمات کشاورزی استان خوزستان و همچنین رجوع به سازمانها و مؤسسات دولتی مختلف بهدستآمده است. پس از گردآوری و پردازش اطلاعات و دادههای موردنیاز در محیط excel، سطوح توسعهیافتگی شهرستانها با استفاده از روش شاخص ترکیبی توسعه منابع انسانی(HDI) محاسبه گردید. در این پژوهش ابتدا شاخصهای توسعهیافتگی با توجه به اطلاعات قابلدسترس و اطمینان تعریف و در راستای سطحبندی شهرستانهای استان خوزستان بهکاربرده میشوند. نحوه انتخاب شاخصها بهگونهای بوده که سعی شده ابعاد مختلف توسعه در نظر گرفته شود و نهایتاً هدف تحقیق را به صورتی واقعبینانه موردسنجش قرار دهد. در این تحقیق ۲۵ متغیر (۶ متغیر آموزشی،۶متغیر بهداشتی، ۴متغیر زیرساختی، ۵ متغیر اقتصادی،۴ متغیر خدماتی) با در نظر گرفتن جمعیت شهرستانها به شاخص تبدیل و سپس با روش HDIاز این شاخصها برای سطحبندی شهرستانهای استان خوزستان به لحاظ توسعهیافتگی استفادهشده است.
۵- شاخصها و متغیرهای موردمطالعه:
نحوه انتخاب شاخصها بهگونهای بوده که سعی شده ابعاد مختلف توسعه در نظر گرفته شود و نهایتاً هدف تحقیق را به صورتی واقعبینانه موردسنجش قرار دهد. در این تحقیق ۲۵ متغیر (۶متغیر آموزشی،۶متغیر بهداشتی،۴متغیر زیرساختی،۵ متغیر اقتصادی،۴متغیر خدماتی) با در نظر گرفتن جمعیت شهرستانها به شاخص تبدیل و سپس با روش HDIاز این شاخصها برای سطحبندی شهرستان بایاستان خوزستان به لحاظ توسعهیافتگی استفادهشده است.
شاخصهای مورداستفاده در فرایند تحقیق در جدول ۱ نشان داده شده است.
جدول شماره۱- شاخصهای مورداستفاده در فرایند تحقیق
ردیف شاخص آموزشی شاخص بهداشتی شاخص اقتصادی شاخص زیرساختی شاخص خدماتی
۱ تعداد کارکنان آموزشی به دانش آموزان امید به زندگی مردان نرخ اشتغال درصد خانوارهای برخوردار از گاز تعداد دفاتر اطلاعات و ارتباطات به ازای ۱۰۰۰نفر جمعیت
۲ تعداد کلاس به ۱۰۰نفر دانشآموز امید به زندگی زنان
بار تکفل
درصد خانوارهای برخوردار از برق تعداد بانک به ازای ۱۰۰۰نفر جمعیت
۳ تعداد کتابخانه عمومی به ۱۰۰نفر جمعیت تعداد بهورز به ازای ۱۰۰۰نفر تحت پوشش عملکرد مرکبات در هکتار به تن درصد خانوارهای برخوردار از آبلولهکشی تعداد صندوق پست به ازای ۱۰۰۰نفر جمعیت
۴ نرخ باسوادی جمعیت ۶ساله به بالا تعداد پزشک به ازای ۱۰۰۰نفر تحت پوشش نسبت مرکبات به تولیدات زراعی درصد شهرستانهای برخوردار از جاده آسفالته تعداد دفتر پست به ازای ۱۰۰۰نفر جمعیت
۵ درصد شهرستانهای برخوردار از دبیرستان مرکز بهداشت به ازای ۱۰۰۰نفر تحت پوشش تولید شیر به ازای هر دام به کیلوگرم
۶ درصد شهرستانهای برخوردار از هنرستان فنی و حرفهای خانه بهداشت به ازای ۱۰۰۰نفر تحت پوشش
مأخذ: سالنامه آماری استان خوزستان
یافتههای تحقیق:
۶- بهمنظور تحلیل بهتر وضعیت توسعهیافتگی در شهرستان بایاستان خوزستان بهاندازه گیری توسعه انسانی به تفکیک شاخصهای مختلف ذکرشده پرداختهشده است. سپس شاخص HDI کل نیز که از ترکیب همه شاخصها به دست میآید محاسبه و در غالب جدول ارائه گردیده است. در خصوص ارقام جداول ۲ تا ۶ باید گفت ارقامی که در ستون هر شاخص به هر شهرستان اختصاص دادهشده است (ستون Iij) بهوسیله فرمول رابطه ۱ که در بخش روش تحقیق ذکر گردید، بهدستآمده است.دامنه این ارقام که درواقع بیانکننده دامنه محرومیت هر شهرستان از شاخص موردمطالعه هست بین صفر و یک است. طبق تعریف حداکثر محرومیت برابر صفر و حداقل محرومیت برابر یک خواهد بود. ارقام ستونهای میانگین محرومیت (Ij) و اندازهگیری توسعه انسانی (HDI) نیز به ترتیب طبق فرمولهای رابطه ۲و۳ بهدستآمدهاند که بر این اساس میتوان شهرستانهای استان را به سه دسته توسعهنیافته، نیمه توسعهیافته، توسعهیافته تقسیم نمود.
همانگونه که در جدول فوق ملاحظه میگردد به لحاظ شاخصهای آموزشی از مجموع ۱۸ شهرستان (موردمطالعه) استان خوزستان دارای ۳ شهرستان سطح توسعهیافته، ۵ شهرستان نیمه توسعهیافته و ۱۰ شهرستان توسعهنیافته میباشند. شهرستان بهبهان در شاخصهای آموزشی دارای بیشترین توسعهیافتگی هست، و شهرستانهای خرمشهر، مسجدسلیمان و دشت آزادگان به ترتیب کمترین سطح توسعهیافتگی را به خود اختصاص دادهاند
اندازهگیری توسعه انسانی HDI میانگین محرومیت
(Ij) تعداد کتابخانه عمومی به ۱۰۰نفر
جمعیت(Iij) درصد شهرستانهای برخوردار از هنرستان فنی و حرفهای(Iij) درصد شهرستانهای برخوردار از دبیرستان(Iij) تعداد کلاس به ۱۰۰نفر دانشآموز
(Iij) نرخ باسوادی جمعیت ۶ساله به بالا
(Iij) تعداد کارکنان آموزشی به دانش آموزان
(Iij) شهرستان
۰٫۳۱ ۰٫۶۸ ۰٫۷۹ ۰٫۸۲ ۰٫۷۴ ۰٫۴۸ ۰٫۵۲ ۰٫۷۸ آبادان
۰٫۳۸ ۰٫۶۱ ۰٫۵۲ ۱٫۰۰ ۰٫۸۳ ۰٫۵۲ ۰٫۴۷ ۰٫۳۷ امیدیه
۰٫۵۳ ۰٫۴۶ ۰٫۷۳ ۰٫۴۸ ۰٫۵۳ ۰٫۴۱ ۰٫۳۵ ۰٫۲۸ اندیمشک
۰٫۷۰ ۰٫۳ ۰٫۲۱ ۰٫۱۸ ۰٫۳۵ ۰٫۲۶ ۰٫۳۸ ۰٫۴۲ اهواز
۰٫۶۸ ۰٫۱۳ ۰٫۵۵ ۰٫۰۰ ۰٫۳۲ ۰٫۰۰ ۰٫۵۸ ۰٫۴۵ ایذه
۰٫۳۱ ۰٫۶۸ ۰٫۴۴ ۰٫۶۸ ۰٫۶۵ ۰٫۸۸ ۰٫۹۲ ۰٫۵۴ باغملک
۰٫۸۱ ۰٫۱۸ ۰٫۱۶ ۰٫۲۲ ۰٫۳۴ ۰٫۲۹ ۰٫۱۰ ۰٫۰۰ ماهشهر
۰٫۸۶ ۰٫۱۳ ۰٫۰۰ ۰٫۲۸ ۰٫۰۰ ۰٫۳۲ ۰٫۰۰ ۰٫۲۲ بهبهان
۰٫۱۱ ۰٫۸۹ ۰٫۸۵ ۰٫۹۲ ۰٫۸۹ ۰٫۷۸ ۰٫۹۰ ۱٫۰۰ خرمشهر
۰٫۸۱ ۰٫۱۸ ۰٫۰۰ ۰٫۳۱ ۰٫۱۸ ۰٫۲۸ ۰٫۱۱ ۰٫۲۵ دزفول
۰٫۱۳ ۰٫۸۶ ۰٫۸۴ ۰٫۷۹ ۰٫۹۱ ۰٫۸۶ ۱٫۰۰ ۰٫۷۸ دشت آزادگان
۰٫۵۵ ۰٫۴۴ ۰٫۳۰ ۰٫۵۲ ۰٫۵۷ ۰٫۴۳ ۰٫۵۲ ۰٫۳۵ رامهرمز
۰٫۱۵ ۰٫۸۴ ۰٫۷۴ ۰٫۷۴ ۱٫۰۰ ۰٫۹۱ ۰٫۸۲ ۰٫۷۵ شادگان
۰٫۷۳ ۰٫۲۶ ۰٫۴۲ ۰٫۳۵ ۰٫۲۸ ۰٫۳۲ ۰٫۲۱ ۰٫۰۰ شوش
۰٫۳۹ ۰٫۶۰ ۰٫۷۰ ۰٫۵۴ ۰٫۵۱ ۰٫۷۲ ۰٫۶۷ ۰٫۵۰ شوشتر
۰٫۱۱ ۰٫۸۸ ۰٫۹۲ ۱٫۰۰ ۰٫۷۷ ۰٫۸۳ ۰٫۹۱ ۰٫۸۷ مسجدسلیمان
۰٫۱۵ ۰٫۸۴ ۰٫۹۳ ۰٫۷۲ ۰٫۸۵ ۰٫۶۷ ۰٫۹۰ ۱٫۰۰ لآلی
۰٫۱۵ ۰٫۸۴ ۰٫۸۱ ۰٫۷۸ ۰٫۹۷ ۱٫۰۰ ۰٫۸۶ ۰٫۶۶ هندیجان
جدول شماره ۲- اندازهگیری میزان توسعه انسانی شهرستانهای استان خوزستان به لحاظ شاخصهای آموزشی
مأخذ: یافتههای تحقیق
طبق جدول شماره ۳ به لحاظ شاخصهای بهداشتی ۵ شهرستان، شوش، اهواز، آبادان، دزفول و بهبهان به ترتیب نیمه توسعهیافته و ۱۳ شهرستان توسعهنیافته میباشند. دو شهرستان شوش و شادگان به ترتیب بالاترین و پایینترین سطح توسعه را به خود اختصاص دادهاند.
جدول شماره ۳- اندازهگیری میزان توسعه انسانی شهرستانهای استان خوزستان به لحاظ شاخصهای بهداشتی
اندازهگیری توسعه انسانی HDI میانگین محرومیت
(Ij) امید به زندگی مردان(Iij) امید به زندگی زنان(Iij) تعداد بهورز به ازای ۱۰۰۰نفر تحت پوشش(Iij) تعداد پزشک به ازای ۱۰۰۰نفر تحت پوشش(Iij) مرکز بهداشت به ازای ۱۰۰۰نفر تحت پوشش(Iij) خانه بهداشت به ازای ۱۰۰۰نفر تحت پوشش(Iij) شهرستان
۰٫۷۱ ۰٫۲۸ ۰٫۳۰ ۰٫۲۸ ۰٫۴۲ ۰٫۳۱ ۰٫۲۵ ۰٫۱۴ آبادان
۰٫۳۷ ۰٫۶۲ ۰٫۸۱ ۰٫۶۷ ۰٫۷۲ ۰٫۵۸ ۰٫۵۴ ۰٫۴۴ امیدیه
۰٫۱۷ ۰٫۸۲ ۱٫۰۰ ۰٫۹۱ ۰٫۸۹ ۰٫۶۲ ۰٫۸۲ ۰٫۷۳ اندیمشک
۰٫۷۴ ۰٫۱۳ ۰٫۰۰ ۰٫۱۲ ۰٫۱۸ ۰٫۰۰ ۰٫۲۱ ۰٫۰۰ اهواز
۰٫۴۰ ۰٫۵۹ ۰٫۵۷ ۰٫۳۵ ۰٫۸۲ ۰٫۲۷ ۱٫۰۰ ۰٫۵۵ ایذه
۰٫۱۹ ۰٫۸۰ ۰٫۸۱ ۱٫۰۰ ۰٫۸۷ ۰٫۵۴ ۰٫۶۲ ۱٫۰۰ باغملک
۰٫۴۸ ۰٫۵۲ ۱٫۰۰ ۰٫۰۰ ۰٫۳۲ ۰٫۲۸ ۰٫۸۴ ۰٫۶۸ ماهشهر
۰٫۵۸ ۰٫۴۲ ۰٫۳۱ ۰٫۵۲ ۰٫۳۹ ۰٫۴۲ ۰٫۵۶ ۰٫۳۲ بهبهان
۰٫۱۷ ۰٫۸۲ ۰٫۶۷ ۱٫۰۰ ۰٫۹۱ ۰٫۸۲ ۰٫۸۷ ۰٫۷۰ خرمشهر
۰٫۶۲ ۰٫۲۷ ۰٫۴۲ ۰٫۳۵ ۰٫۱۸ ۰٫۱۲ ۰٫۲۸ ۰٫۳۰ دزفول
۰٫۱۵ ۰٫۸۴ ۰٫۸۰ ۰٫۹۸ ۰٫۷۶ ۱٫۰۰ ۰٫۸۲ ۰٫۷۰ دشت آزادگان
۰٫۳۴ ۰٫۶۵ ۰٫۶۲ ۰٫۷۸ ۰٫۵۳ ۰٫۶۶ ۰٫۵۶ ۰٫۷۶ رامهرمز
۰٫۰۹ ۰٫۹۰ ۰٫۹۰ ۰٫۸۸ ۱٫۰۰ ۰٫۸۲ ۰٫۹۷ ۰٫۸۷ شادگان
۰٫۷۸ ۰٫۲۱ ۰٫۵۱ ۰٫۳۴ ۰٫۰۰ ۰٫۴۲ ۰٫۰۰ ۰٫۰۰ شوش
۰٫۲۱ ۰٫۷۸ ۱٫۰۰ ۰٫۹۱ ۰٫۷۹ ۰٫۶۵ ۰٫۷۸ ۰٫۵۶ شوشتر
۰٫۱۸ ۰٫۸۱ ۰٫۸۲ ۰٫۶۷ ۰٫۹۱ ۰٫۸۴ ۰٫۷۵ ۰٫۸۹ مسجدسلیمان
۰٫۱۶ ۰٫۸۳ ۰٫۹۲ ۰٫۹۵ ۰٫۸۹ ۰٫۸۷ ۰٫۷۲ ۰٫۶۶ لآلی
۰٫۱۶ ۰٫۸۳ ۰٫۶۹ ۰٫۸۹ ۰٫۷۶ ۰٫۹۰ ۰٫۸۳ ۰٫۹۲ هندیجان
مأخذ: یافتههای تحقیق
براساس جدول شماره (۴) به لحاظ شاخصهای زیرساختی، ۳ شهرستان دزفول، شوشتر و اهواز توسعهیافته، ۴ شهرستان نیمه توسعهیافته و ۱۱ شهرستان توسعهنیافته میباشند. دو شهرستان دزفول و لآلی به ترتیب بالاترین و پایینترین سطح توسعه را به خود اختصاص دادهاند.
جدول شماره ۴- اندازهگیری میزان توسعه انسانی شهرستانهای استان خوزستان به لحاظ شاخصهای زیرساختی
اندازهگیری توسعه انسانی HDI میانگین محرومیت
(Ij) درصد شهرستانهای برخوردار از جاده آسفالته(Iij) درصد شهرستانهای برخوردار از برق(Iij) درصد شهرستانهای برخوردار از گاز(Iij) درصد شهرستانهای برخوردار از آبلولهکشی(Iij) شهرستان
۰٫۷۳ ۰٫۲۶ ۰٫۲۷ ۰٫۰۰ ۰٫۸ ۰٫۰۰ آبادان
۰٫۵۹ ۰٫۴۱ ۰٫۵۶ ۰٫۱۲ ۰٫۸۲ ۰٫۱۴ امیدیه
۰٫۴۷ ۰٫۵۳ ۰٫۲۳ ۰٫۶۶ ۰٫۵۷ ۰٫۶۶ اندیمشک
۰٫۸۰ ۰٫۲۰ ۰٫۰۰ ۰٫۷ ۰٫۱۲ ۰٫۰۰ اهواز
۰٫۵۶ ۰٫۴۳ ۰٫۶۵ ۰٫۱۱ ۰٫۴۶ ۰٫۵۳ ایذه
۰٫۱۴ ۰٫۸۵ ۰٫۸۹ ۱٫۰۰ ۰٫۶۵ ۰٫۸۸ باغملک
۰٫۴۱ ۰٫۵۸ ۰٫۴۹ ۰٫۳۲ ۰٫۵۴ ۱٫۰۰ ماهشهر
۰٫۲۵ ۰٫۷۴ ۱٫۰۰ ۰٫۴۴ ۰٫۶۵ ۰٫۸۹ بهبهان
۰٫۳ ۰٫۷ ۰٫۵۵ ۰٫۴۸ ۱٫۰۰ ۰٫۷۷ خرمشهر
۰٫۸۶ ۰٫۱۳ ۰٫۱۱ ۰٫۲۰ ۰٫۲۲ ۰٫۰۰ دزفول
۰٫۲۴ ۰٫۷۵ ۰٫۵۵ ۰٫۸۲ ۰٫۷۶ ۰٫۸۸ دشت آزادگان
۰٫۳۷ ۰٫۶۲ ۰٫۹۷ ۰٫۳۴ ۰٫۶۵ ۰٫۵۴ رامهرمز
۰٫۳ ۰٫۷ ۰٫۸۷ ۰٫۴۸ ۰٫۵۶ ۰٫۸۹ شادگان
۰٫۵۸ ۰٫۴۱ ۰٫۵۴ ۰٫۳۷ ۰٫۴۲ ۰٫۳۳ شوش
۰٫۸۲ ۰٫۱۷ ۰٫۲۱ ۰٫۳۳ ۰٫۰۰ ۰٫۱۶ شوشتر
۰٫۴۵ ۰٫۵۴ ۰٫۶۵ ۰٫۳۳ ۰٫۶۷ ۰٫۵۴ مسجدسلیمان
۰٫۱۲ ۰٫۸۷ ۰٫۹۲ ۰٫۸۷ ۰٫۹۴ ۰٫۷۶ لآلی
۰٫۱۵ ۰٫۸۴ ۰٫۹۲ ۰٫۶۷ ۰٫۷۸ ۱٫۰۰ هندیجان
مأخذ: یافتههای تحقیق
براساس جدول شماره (۵) به لحاظ شاخصهای اقتصادی، ۵ شهرستان دزفول، بهبهان، شوش، اهواز و رامهرمز توسعهیافته، ۵ شهرستان نیمه توسعهیافته و ۸ شهرستان توسعهنیافته میباشند. دو شهرستان دزفول و هندیجان به ترتیب بالاترین و پایینترین سطح توسعه را به خود اختصاص دادهاند.
جدول شماره ۵- اندازهگیری میزان توسعه انسانی شهرستانهای استان خوزستان به لحاظ شاخصهای اقتصادی
اندازهگیری توسعه انسانی HDI میانگین محرومیت
(Ij) تولید شیر به ازای هر دام به کیلوگرم(Iij) نسبت مرکبات به تولیدات زراعی(Iij) عملکرد مرکبات در هکتار به تن(Iij) بار تکفل
(Iij) نرخ اشتغال
(Iij) شهرستان
۰٫۱۴ ۰٫۸۶ ۰٫۸۳ ۱٫۰۰ ۰٫۷۳ ۰٫۸۲ ۰٫۹۲ آبادان
۰٫۷۶ ۰٫۲۳ ۰٫۲۹ ۰٫۲۰ ۰٫۱۴ ۰٫۱۹ ۰٫۳۴ امیدیه
۰٫۴۸ ۰٫۵۱ ۰٫۴۸ ۰٫۶۰ ۰٫۵۶ ۰٫۵۱ ۰٫۴۲ اندیمشک
۰٫۸۱ ۰٫۱۹ ۰٫۲۸ ۰٫۳۴ ۰٫۲۲ ۰٫۱۱ ۰٫۰۰ اهواز
۰٫۵۶ ۰٫۴۳ ۰٫۵۰ ۰٫۳۶ ۰٫۴۵ ۰٫۳۳ ۰٫۵۲ ایذه
۰٫۵۰ ۰٫۴۹ ۰٫۵۴ ۰٫۴۲ ۰٫۶۰ ۰٫۵۱ ۰٫۴۰ باغملک
۰٫۴۵ ۰٫۵۴ ۰٫۳۹ ۰٫۴۴ ۰٫۷۱ ۰٫۶۵ ۰٫۵۲ ماهشهر
۰٫۸۶ ۰٫۱۴ ۰٫۰۰ ۰٫۳۱ ۰٫۰۰ ۰٫۱۷ ۰٫۲۲ بهبهان
۰٫۱۴ ۰٫۸۵ ۰٫۸۹ ۰٫۹۲ ۰٫۶۷ ۱٫۰۰ ۰٫۷۸ خرمشهر
۰٫۸۷ ۰٫۱۲ ۰٫۳۲ ۰٫۰۰ ۰٫۱۳ ۰٫۰۰ ۰٫۱۸ دزفول
۰٫۲۲ ۰٫۷۷ ۰٫۷۰ ۰٫۶۶ ۰٫۷۴ ۰٫۹۲ ۰٫۸۷ دشت آزادگان
۰٫۸۰ ۰٫۱۹ ۰٫۱۷ ۰٫۳۰ ۰٫۱۴ ۰٫۲۵ ۰٫۱۰ رامهرمز
۰٫۱۶ ۰٫۸۳ ۰٫۸۱ ۰٫۶۲ ۰٫۹۴ ۰٫۷۹ ۱٫۰۰ شادگان
۰٫۸۵ ۰٫۱۴ ۰٫۱۱ ۰٫۳۰ ۰٫۰۰ ۰٫۲۱ ۰٫۱۲ شوش
۰٫۲۳ ۰٫۷۶ ۰٫۹۲ ۰٫۵۸ ۰٫۸۹ ۰٫۷۶ ۰٫۶۶ شوشتر
۰٫۶۶ ۰٫۳۴ ۰٫۳۱ ۰٫۳۲ ۰٫۴۰ ۰٫۴۲ ۰٫۲۵ مسجدسلیمان
۰٫۵۸ ۰٫۴۲ ۰٫۴۱ ۰٫۵۲ ۰٫۳۸ ۰٫۴۵ ۰٫۳۴ لآلی
۰٫۱۳ ۰٫۸۶ ۰٫۷۹ ۰٫۸۹ ۱٫۰۰ ۰٫۹۲ ۰٫۷۱ هندیجان
مأخذ: یافتههای تحقیق
براساس جدول شماره (۶) به لحاظ شاخصهای خدماتی، ۹ شهرستان نیمه توسعهیافته، ۹ شهرستان توسعهنیافته میباشند. شهرستان دزفول و شادگان به ترتیب بالاترین و پایینترین سطح توسعه را به خود اختصاص دادهاند.
جدول شماره ۶- اندازهگیری میزان توسعه انسانی شهرستانهای استان خوزستان به لحاظ شاخصهای خدماتی
اندازهگیری توسعه انسانی HDI میانگین محرومیت
(Ij) تعداد دفتر پست به ازای ۱۰۰۰نفر جمعیت(Iij) تعداد صندوق پست به ازای ۱۰۰۰نفر جمعیت(Iij) تعداد بانک به ازای ۱۰۰۰نفر جمعیت(Iij) تعداد دفاتر اطلاعات و ارتباطات به ازای ۱۰۰۰نفر جمعیت(Iij) شهرستان
۰٫۴۰ ۰٫۷۹ ۰٫۸۲ ۰٫۷۶ ۰٫۶۵ ۰٫۹۴ آبادان
۰٫۵۵ ۰٫۴۴ ۰٫۲۳ ۰٫۵۴ ۰٫۰۰ ۱٫۰۰ امیدیه
۰٫۵۳ ۰٫۴۶ ۰٫۴۲ ۰٫۵۶ ۰٫۶۱ ۰٫۲۸ اندیمشک
۰٫۷۳ ۰٫۲۷ ۰٫۳۳ ۰٫۴۹ ۰٫۲۶ ۰٫۰۰ اهواز
۰٫۵۷ ۰٫۴۲ ۰٫۰۰ ۱٫۰۰ ۰٫۲۸ ۰٫۴۲ ایذه
۰٫۴۲ ۰٫۷۷ ۰٫۸۳ ۰٫۹۱ ۰٫۷۸ ۰٫۵۷ باغملک
۰٫۴۲ ۰٫۵۷ ۰٫۶۸ ۰٫۲۷ ۱٫۰۰ ۰٫۳۶ ماهشهر
۰٫۳۰ ۰٫۶۹ ۰٫۸۹ ۰٫۶۶ ۰٫۷۸ ۰٫۴۵ بهبهان
۰٫۳۷ ۰٫۶۲ ۰٫۳۵ ۰٫۵۵ ۰٫۷۲ ۰٫۸۹ خرمشهر
۰٫۷۶ ۰٫۲۳ ۰٫۲۱ ۰٫۰۰ ۰٫۵۸ ۰٫۱۴ دزفول
۰٫۵۱ ۰٫۴۸ ۱٫۰۰ ۰٫۱۹ ۰٫۵۴ ۰٫۲۲ دشت آزادگان
۰٫۵۳ ۰٫۴۶ ۰٫۳۹ ۰٫۴۵ ۰٫۶۷ ۰٫۳۴ رامهرمز
۰٫۱۶ ۰٫۸۳ ۰٫۸۷ ۰٫۹۱ ۰٫۸۲ ۰٫۷۵ شادگان
۰٫۵۲ ۰٫۴۷ ۰٫۴۸ ۰٫۳۴ ۰٫۵۳ ۰٫۵۶ شوش
۰٫۵۹ ۰٫۴۱ ۰٫۰۰ ۰٫۳۸ ۰٫۵۹ ۰٫۶۷ شوشتر
۰٫۴۲ ۰٫۵۷ ۰٫۵۷ ۰٫۳۸ ۰٫۶۳ ۰٫۷۱ مسجدسلیمان
۰٫۳۸ ۰٫۸۱ ۰٫۶۶ ۰٫۷۲ ۰٫۹۹ ۰٫۸۹ لآلی
۰٫۲۳ ۰٫۷۶ ۰٫۸۸ ۰٫۵۸ ۰٫۶۹ ۰٫۹۲ هندیجان
مأخذ: یافتههای تحقیق
جدول شماره (۷) سطحبندی شهرستانهای استان خوزستان را براساس مجموع شاخصهای موردمطالعه نشان میدهد. بنابراین ۱۸ شهرستان استان خوزستان را به لحاظ برخورداری میتوان به دو گروه نیمه توسعهیافته و توسعهنیافته تقسیم کرد که ۱۱ شهرستان توسعهنیافته و ۷ شهرستان نیمه توسعهیافته میباشند. بر این اساس و مطابق سطحبندی شهرستانهای استان خوزستان براساس مجموع شاخصها، به لحاظ پراکندگی مکانی- فضایی توسعهیافتگی این استان را میتوان به دو ناحیهی شمالی- شرقی و جنوبی- غربی تقسیم نمود.
بر این اساس همانطور که در جدول شماره (۷) مشاهده می¬گردد می¬توان گفت در استان خوزستان شهرستان توسعهیافته به لحاظ مجموع شاخصهای موردمطالعه وجود ندارد.
جدول شماره ۷- اندازهگیری میزان توسعه انسانی شهرستانهای خوزستان به لحاظ مجموع شاخصها
سطوح توسعهیافتگی اندازهگیری توسعه انسانیHDI فاصله از مرکز استان جمعیت شهرستان مساحت شهرستان
(کیلومترمربع) شهرستان
توسعهنیافته ۰٫۴۵ ۱۴۸ ۲۷۷۲۶۱ ۲۵۳۸ آبادان
نیمه توسعهیافته ۰٫۵۳ ۱۴۵ ۸۶۲۰۱ ۲۳۳۰ امیدیه
توسعهنیافته ۰٫۴۳ ۱۵۲ ۱۶۱۱۸۵ ۳۱۱۶ اندیمشک
نیمه توسعهیافته ۰٫۷۱ – ۱۳۳۸۱۲۶ ۸۲۱۲ اهواز
نیمه توسعهیافته ۰٫۵۵ ۲۰۱ ۱۹۵۰۱۸ ۳۷۸۹ ایذه
توسعهنیافته ۰٫۴۰ ۱۳۵ ۱۰۴۱۷۸ ۲۲۵۹ باغملک
نیمه توسعهیافته ۰٫۵۱ ۱۵۱ ۲۵۲۵۸۷ ۱۹۰۸ ماهشهر
نیمه توسعهیافته ۰٫۵۷ ۲۲۳ ۱۷۵۳۷۳ ۲۹۹۹ بهبهان
توسعهنیافته ۰٫۳۳ ۱۲۹ ۱۵۷۵۵۵ ۲۲۹۸ خرمشهر
نیمه توسعهیافته ۰٫۶۴ ۱۶۱ ۴۰۱۵۵۸ ۴۶۴۶ دزفول
توسعهنیافته ۰٫۲۶ ۶۰ ۱۲۹۴۱ ۱۹۷۲ دشت آزادگان
توسعهنیافته ۰٫۴۵ ۱۲۷ ۱۲۳۹۳۰ ۱۸۱۸ رامهرمز
توسعهنیافته ۰٫۱۷ ۹۶ ۱۳۸۹۱۵ ۳۵۹۸ شادگان
نیمه توسعهیافته ۰٫۶۹ ۱۱۶ ۱۹۲۱۶۲ ۳۶۳۰ شوش
توسعهنیافته ۰٫۴۷ ۹۲ ۱۸۷۲۳۷ ۲۴۳۳ شوشتر
توسعهنیافته ۰٫۲۹ ۱۴۹ ۱۷۱۷۷۸ ۲۱۷۶ مسجدسلیمان
توسعهنیافته ۰٫۳۴ ۱۷۹ ۳۴۱۷۳ ۱۴۰۰ لآلی
توسعهنیافته ۰٫۱۶ ۱۹۰ ۳۶۳۵۹ ۳۷۸۰ هندیجان مأخذ: یافتههای تحقیق
۷- نتیجهگیری:
بهمنظور تحلیل بهتر وضعیت توسعهیافتگی، هریک از شهرستانهای خوزستان ابتدا به تفکیک شاخصها سپس بهصورت کلی موردمطالعه و سنجش قرار گرفتند، نتایج مطالعات نشان داد که تنها در شاخصهای اقتصادی، زیرساختی و آموزشی شهرستان توسعهیافته در خوزستان وجود دارد و در مورد دو شاخص (خدماتی، بهداشتی) همه شهرستانها دارای سطح نیمه توسعهیافته یا توسعهنیافته میباشند. نتایج نشان میدهند که سطح توسعهیافتگی شهرستانها در شاخصهای مختلف باهم دیگر متفاوت بوده بهطوریکه برخی شهرستانها در بعضی از شاخصها از شرایط مناسب و در بعضی دیگر از شرایط نامناسبی برخوردارند. بهعنوان نمونه شهرستان بهبهان درزمینهٔ شاخصهای آموزشی در بین ۱۸ شهرستان ازلحاظ توسعهیافتگی رتبه اول را دارد درصورتیکه همین شهرستان درزمینهٔ شاخصهای زیرساختی رتبه ۱۱ را به خود اختصاص داده است که این نیاز به برنامهریزی در سطح توسعه متعادل شاخصها در شهرستانهای مختلف استان را ایجاب مینماید. بهطورکلی شهرستان اهواز در بین شهرستانهای نیمه توسعهیافته بالاترین سطح توسعه را به خود اختصاص داده و در سه شاخص آموزشی، بهداشتی و اقتصادی دارای رتبه اول بوده و شهرستان هندیجان نیز بهعنوان توسعهنیافتهترین شهرستان از مجموع ۶ شاخص رتبه آخر را داشته است. درمجموع ازلحاظ موقعیت جغرافیایی شهرستانهای شمالی و شرقی نسبت به شهرستانهای جنوبی و غربی از وضعیت مناسبتری ازلحاظ توسعهیافتگی برخوردارند که از دلایل مهم این برتری میتوان به وضعیت اقلیمی مناسبتر، ارتباط بیشتر این شهرها با شهرهای بزرگ درنتیجه استفاده از تکنولوژی برتر اشاره کرد،همچنین وضعیت نامناسب اقلیمی و در انزوای جغرافیایی واقعه شدن میتواند بهعنوان توجیهی منطقی برای توسعهنیافتگی شهرستانهای غربی و جنوبی باشد.
بنابراین در جهت از بین بردن نابرابری بین شاخصها و توسعه متعادل بین مناطق مختلف استان پیشنهادهایی به شرح زیر ارائه میگردد.
توجه بیشتر به شاخصهای بهداشتی و خدماتی در اکثر مناطق استان
توجه بیشتر به شهرستانهای خرمشهر، مسجدسلیمان و دشت آزادگان که کمترین توسعهیافتگی را به خود اختصاص دادهاند.
برنامهریزی در جهت توسعه متعادل بین شاخصهای مختلف
برنامهریزی در جهت توسعه یکنواخت شهرستانهای استان به لحاظ برخورداری از شاخصهای توسعه و رسیدگی بیشتر به شهرستانهای توسعهنیافته و ارائه راهکارهایی در جهت تقویت هر چه بیشتر شهرستانهای توسعهیافته.
منابع:
بختیاری، ص.، دهقانی¬زاده، م.، حسین¬پور، س. م.، ۱۳۸۵٫ بررسی جایگاه استانهای کشور از منظر شاخص توسعه انسانی، مجله دانش و توسعه، شماره ۱۹٫
بدری، س. ع.، اکبریان رونیزی، س. ر.، ۱۳۸۵٫ تعیین سطوح توسعهیافتگی نواحی روستایی شهرستان کامیاران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره ۸۲٫
بیات، م.، ۱۳۸۸٫ سنجش توسعهیافتگی روستاهای بخش کوار شهرستان شیراز با استفاده از روش تحلیل خوشهای، مجله جغرافیا و برنامهریزی محیطی، شماره ۳۳٫
حکمت نیا، ح.، موسوی، م.ن.، ۱۳۸۵٫ کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامهریزی شهری و ناحیهای، انتشارات علم نوین، چاپ اول، یزد.
داداش پور، ه.، علیزاده، ب.، مدنی، بهاره.، ۱۳۹۰٫ بررسی و تحلیل روند توسعهیافتگی و نابرابریهای فضایی در شهرستانهای استان آذربایجان غربی، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره ۵۳، تهران، صفحات ۲۰۷-۱۷۳٫
زیاری،ک.، جلالیان، ا.، ۱۳۸۷٫ مقایسه شهرستانهای استان فارس براساس شاخصهای توسعه، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره ۱۱٫
ضرابی، ا.، تبریزی، ن.، ۱۳۹۰٫ تعیین سطح توسعهیافتگی شهرستانهای استان مازندران رویکرد تحلیل عاملی، فصلنامه آمایش محیط، شماره۱۲٫
فارس، م. ح.، بهشتی فر،م.، ۱۳۸۸٫ مقایسه در جهت توسعهیافتگی بخش کشاورزی استانهای کشوردردو مقطع ۱۳۷۲و۱۳۸۲، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره ۶۵، صفحات ۳۹-۱۷٫
قائدرحمتی، ص.، خادم الحسینی، ا.، محمدی¬فرد، ع.، ۱۳۸۹٫ تحلیلی بر درجه توسعهیافتگی شهرستانهای استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره۹٫
گزارشهای مراکز ترویج و خدمات کشاورزی شهرستانها.، ۱۳۸۹٫ خوزستان، سازمان جهاد کشاورزی.
محمدی، ج.، عبدلی، ا.، فتحی بیرانوند، م.، ۱۳۹۱٫ بررسی سطح توسعهیافتگی شهرستانهای استان لرستان به تفکیک بخشهای مسکن و خدمات رفاهی، زیر بنایی، صنعت و کشاورز، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره ۲۵، تهران، صفحات ۱۵۰-۱۲۷٫
مرکز آمار ایران.، ۱۳۸۸٫ نتایج سرشماری نفوس و مسکن استان خوزستان،۱۳۹۰، تهران، مرکز آمار ایران.
مولایی، م.، ۱۳۸۷٫ بررسی و مقایسه درجه توسعهیافتگی بخش کشاورزی استانهای ایران طی سالهای۱۳۷۳و۱۳۸۳، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره ۶۳، صفحات ۸۸ ـ ۷۱٫
Berheny,M. A., 1985. Hooper: Rationality in planning, London.
Raphael, B. E., Schwartzb ,D ,.2006 .Review Regionaldevelopment as a policy for growthwith equity: The State of Ceara (Brazil)as a model. 13:140-155.
Shaban,A. L. ,Bhole ,M., 2000. Regional Disparities in rural Development in india, journal of Development, 19: 103-117.
Soares, J,. Marques, M., Monteiro ,C., 2003. A multivariate methodology touncover regional disparities: A contribution to improve European Union and governmental decisions European, Journal of Operational Research, 145: 121-135.
Analyzing and evaluating the level of enjoyment Khuzestan province in terms of development indicators using «HDI»
Abstract:
In this research , according to 25 indicators and variants in different aspect by using combined indicators of human development index, level of enjoying cities of province have been analyzed and determined.
Our results show that the developed city in Khuzestan province in terms of all the indicators and indices were not there and educational,economic and infrastructural indicators are in more favorable conditions than other indicators.
A
The main objective of regional planning, is to understand economic, social and cultural inequalities of different area . the purpose of this study is to identify and determine the level of development of the cities of Khuzestan province.
lso, in terms of placement and spatial, most cities in northern and eastern of province are most developed than south and west cities.
This subject is due to the necessity of prioritize development planners to distribute in all regions compared to lower living standards in the future highlights the differences.
Keywords: Regional planning, The composite index of human development (HDI), Khuzestan Province.