ارزیابی راهبردی ساختار مدیریت یکپارچه شهری در شهر اهواز
نویسندگان :
خلاصه :
در سالهای اخیر رشد شهرنشینی در ایران و طرح مباحثی چون توسعه پایدار شهری، توسعه انسانی، حکمروایی شایسته شهری، عدالت اجتماعی، حفظ محیطزیست و غیره، مقوله مدیریت شهری را بیش از بیش پیچیده نموده است. درنتیجه با توجه به گستره این مباحث ، نیاز به رویکردی تازه در مدیریت شهری و تحول در ساختار اداری و مدیریتی کشور، لزوم یکپارچگی مدیریت شهری را توجیه کرده است. اما امروزه با تمام تأکیدها و تلاشهایی که بهظاهر و در عمل صورت میگیرد، سیستم واحد و مناسبی در نظام مدیریت شهری کشور تحققنیافته است. در نبود مدیریت یکپارچه شهری، نابسامانی، ناهماهنگی، اتلاف منابع اعم از انسانی و مادی و بالاخره نارضایتی شهروندان گریزناپذیر خواهد بود. بر همین اساس، طرح موضوع مدیریت یکپارچه شهری، جهت رفع موانع و کاستیها، میتواند حائز اهمیت فراوان باشد. در این راستا این پژوهش باهدف بررسی و ارزیابی راهبردی نظام مدیریت شهری و تبیین یکپارچگی آن در شهر اهواز و به روش کتابخانهای و توصیفی- تحلیلی انجامشده و در تحلیل دادهها از تکنیک SWOT و ماتریس QSPM استفادهشده است. پرسشنامهها توسط دو گروه نخبگان و خبرگان شهری تکمیل گردید. حجم نمونه نیز برابر با ۴۰ نفر از اساتید دانشگاهی، مسئولین و متخصصین است. در پایان، با استفاده از نتایج بهدستآمده، راهبردهایی جهت تحقق مدیریت یکپارچه شهری پیشنهاد شد.
واژه کلیدی: مدیریت شهری، مدیریت یکپارچه شهری، تکنیکSWOT، و روش QSPM، شهر اهواز
۱-مقدمه
امروزه شهرها و بهویژه کلانشهرها نقش مهم و اساسی را در زندگی جامعه بشری ایفا میکنند برنامه ریزان شهری جهت رشد و توسعه شهرها و آسایش شهروندان به تهیه و اجرای طرحها و برنامهها میپردازند. اما مسئلهای که در این امر مهم و حیاتی به نظر میرسد ضرورت هماهنگی و همکاری بین مسئولین و نهادهای شهری است . این هماهنگی و همکاری باید بین بازیگران اصلی شهر ایجاد شود تا شهر بتواند در مسیر اهداف توسعه پایدار حرکت نماید از منظر دستگاهی و نظاممند منطقه شهری، شامل یک سازمان گسترده و متشکل از تمام عناصر و اجزای رسمی و غیررسمی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی است و جهت ادامه حیات به هدایت و کنترل شهر در راستای پایداری آن میپردازد.
اجزای تشکیلدهنده هر منطقه کلانشهری در بسیاری از مسائل و منافع دارای سرنوشت مشترکی هستند . از مسائل مهم و مشترک آنها میتوان به پراکنش بیرویه جمعیت و فعالیت ، استفاده غیر کارآمد زمین، تخریب منابع طبیعی و تهدید کیفیت محیطزیست، افزایش فقر شهری و گسترش حاشیهنشینی، اشباع زیرساختها و کمبود خدمات شهری، دوسطحی شدن زندگی و عدم تعادل اجتماعی – اقتصادی اشاره نمود(صرافی و همکاران، ۱۳۸۳). مدیریت شهری مدرن عبارت است از فرآیند ایجاد، اجرا، هماهنگی و ارزیابی استراتژیهای یکپارچه به کمک مقامات شهری با در نظر گرفتن اهداف عملیاتی بخش خصوصی و منافع شهروندان، در چارچوب سیاستی که در سطوح بالاتر حکومت برای تحقق قابلیت توسعه اقتصادی پایدار تدوین شود (عزیزی و همکاران).
کلانشهرهای ایران هرروز بیشتر از پایداری شهری فاصله گرفته و دچار ناپایداریهای زیادی میشوند ، مدیریت شهری دارای اهدافی ازجمله؛ ارتقای شرایط کار وزندگی همه جمعیت شهر با توجه به افراد و گروههای کمدرآمد، رسیدن به توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار، حفاظت از محیط کالبدی شهر است(پوراحمد و همکاران، ۱۳۹۳). اما مسائل تعدد عناصر و کنشگران ذیربط و درنتیجه روابط متفرق میان سازمان در سیاستگذاری و تصمیمگیری – ساختار توزیع قدرت در میان عناصر ذیربط تصمیمگیری و سیاستگذاری – عوامل مرتبط با منابع و ابزار قدرت و حاکمیت در موضوع تصمیمگیری و سیاستگذاری شامل قوانین و مقررات موجود شهری زیرساختهای اطلاعات و ارتباطی و توانمندهای مدیریت شهری، عوامل مؤثر بر عدم یکپارچگی مدیریت شهری بهویژه در کلانشهرها هستند(گاظمیان و همکاران، ۱۳۹۱).
نبود مدیریت واحد شهری در شهرهای ایران باعث شده سایر سازمانهای خدماتی شهر ازجمله آب و برق و فاضلاب و فرهنگ و ارشاد اسلامی و غیره با روشهای سلیقهای خود به فعالیت بپردازند و عملکرد اکثر قریب بهاتفاق این اداره همسو باسیاستهای شهرداری نیست و عملاً شوراهای اسلامی شهرها نتوانستهاند تاکنون به یکرویه واحد در تهیه طرحها و اجرای پروژههای شهری میان شهرداری و سایر ارگانهای خدماتی شهر دست یابند. بنابراین تا زمانی که مدیریت واحد شهری در شهرها و بهویژه کلانشهرها تحققنیافته است همچنان شاهد توسعه ناموزون شهر، عدم دستیابی به توسعه پایدار، حیفومیل اموال عمومی و تخریب محیطزیست خواهیم بود (سعیدنیا، ۱۳۸۳).
مطالعه موردی پژوهش حاضر، کلانشهر اهواز است که از دیرباز صحنه تحولات و تغییرات عمیق اجتماعی و اقتصادی و سیاسی بوده و در این میان همانند سایر کلانشهرهای ایران بهشدت راهبردهایی جهت مدیریت کارآمدتر شهری میطلبد. این شهر نیز همانند سایر کلانشهرها از نبود مدیریت واحد شهری در عرصههای فنی و خدماتی و تخصصی برای مدیریت رنج میبرد و در غیاب مدیریت واحد شهری، تداخل در امور و فعالیتهای موازی از توان مدیریتی کاسته و مانعی برای جریان مدیریت مطلوب میشوند. در این میان راهبردهایی که بهتدریج راه را برای مدیریت کارآمدتر و یکپارچهتر فراهم کند، ضروری است. این پژوهش تلاشی در جهت بررسی این راهبردها و فرصتها و چالشهای آن از منظر مدیران و مسئولین شهری این کلانشهر است.
۲-پیشینه پژوهش و مبانی نظری
مدیریت شهری به مجموعه نهادها و سازمانها و افرادی اطلاق میشود که بهصورت رسمی و غیررسمی در فرآیند مدیریت شهری قانونگذار هستند. مدیریت شهر فقط شهرداری و شورا نیست، بلکه هر عنصری که در فرآیند مدیریت شهر اثرگذار است در این حیطه قرار دارد(ولی قلی زاده و همکاران، ۱۳۹۵). چاکرابارتی مدیریت شهری را در قالب کلانتر مدیریت میبیند و آن را نظامی میداند که وظیفه برنامهریزی، سازماندهی، هدایت، رهبری و کنترل شهر را بر عهده میگیرد (چاکراباتی، ۲۰۰۱).
منظور از مدیریت واحد شهری وحدت بخشی به مدیریت شهری است، نه واگذاری وظایف؛ به عبارتی منظور ایجاد وحدت رویه در مدیریت شهری، از طریق ایجاد مجموعهای از اهداف و چارچوبی معین و مشترک و تدوین برنامههای لازم برای تحقق اهداف و هماهنگی در سراچهها و برنامههای مدیریت شهری است. در متون تخصصی، منظور از این اصطلاح مدیریت یکپارچه شهری، بیشتر هماهنگی و یکپارچگی در عملکردها و وظایف مدیریت منظر است (پوراحمد و همکاران، ۱۳۹۳).
درواقع، مدیریت شهری مسئولیت حکومت شهری است و تمام حوزههای توسعه شهری از خصوصی تا عمومی را دربرمی گیرد و از طریق مشارکت گسترده و درکنش متقابل با گروههای ذینفع به تنظیم راهبردها و مدیریت عملکردهای شهری میپردازد(پوراخمد و همکاران، ۱۳۹۳).
در جدول۱ تعاریف و کارکردهی مدیریت شهری از دید اندیشمندان مختلف بیانشده است که بهخوبی تأکید بر نگاه فراگیر و دید وسیع نسبت به مسائل شهری و اداره آن و ترجیح ساختارهای یکپارچه بر ساختارهای بخشی و پراکنده در مدیریت شهری را نشان میدهد.
جدول ۱: پیشینه تعریف و مفهوم مدیریت شهری
نویسنده | سال | تعریف و مفهوم مدیریت شهری با تأکید بر یکپارچگی |
چرچیل | ۱۹۸۵ | با تأکید بر ایده پیچیدگی فزاینده معتقد است که مدیریت شهری تنها به کنترل سیستم شهر اشاره نداده بلکه به روابط رفتاری و فرآیندی فعالان بیشمار و تعامل ساکنین با یکدیگر و با حکومت و ادارهکنندگان شهر نیز مربوط است. |
پیکر | ۱۹۸۹ | به دلیل پاسخ سادهای که ساختاربخشی به طبیعت شدیداً پیچیده شهرهایی میدهد که بهسرعت در حال رشد هستند، لازم است مدیریت شهری دید وسیعتری به مسائل داشته باشد. |
اشتران | ۱۹۹۳ | هرگونه مداخله در سیستم مدیریت شهری باید با رویکرد فراگیر و یکپارچه اتفاق بیفتد. رویکرد مطالعه شهر و سیاستگذاری شهری باید منعکسکننده تفاوت و تنوع موجود در شهرها باشد. |
مک گیل | ۱۹۹۸ | برای تعریف مدیریت شهری باید بدانیم نیروی محرکه شهر چیست راهی پیدا کنیم که ضمانت کند پیچیدگی سازمانی فعلی مدیریت شهری با پیچیدگی مسائل شهری منطبق است و اطمینان حاصل کنیم که میان استراتژی اعلامشده رسمی و لازمالاجرا و توانایی عملیاتی کنونی مدیریت شهری تطابقی وجود دارد. |
شاپور جیمت | ۱۹۹۸ | مهمترین وظیفه مدیریت شهری پاسخگویی اثربخش به مشکلات و مباحث منفرد شهر و تقویت ظرفیت سازمانهای دولتی و سایز بازیگران بهمنظور توانمند کردن آنها در انجام وظایفشان در فرآیند مدیریت شهر است. |
چاکرابارتی | ۲۰۰۱ | با اتخاذ یک رویکرد مدیریت یکپارچه با اصولی منطق و در نظر گرفتن نبود اطمینان و پویاییهای محیط شهری میشود به عدالت در حل و رفع منافع پیچیده ذینفعان متعدد دستیافت. |
استوارت | ۲۰۰۵ | برای دستیابی به کار آیی، برابری، مشارکت، پاسخگویی مدیران و امنیت شهر در فرآیندهای مدیریت یک شهر، حکمروایی شایسته شهری پیشنهاد مناسبی است. |
دیک | ۲۰۰۶ | مدیریت شهری تلاش برای هماهنگ کردن و یکپارچه کردن اقدامات دولتی و خصوصی برای چیره شده بر مسائل شهرها و ایجاد شهرهای رقابتی، عادلانهتر و پایدارتر است. |
دیک به نقل از کلین وبه راستا | ۲۰۰۶ | مدیریت شهری مدرن عبارت است از فرآیند ایجاد، اجرا، هماهنگی و ارزیابی استراتژیهای یکپارچه به کمک مقامات شهری با در نظر گرفتن اهداف عملیاتی بخش خصوصی و منافع شهروندان در چارچوب سیاستی که در سطوح بالاتر حکومت برای تحقق پتانسیل توسعه اقتصادی پایدار تدوین میشود. |
اسماعیل دویران | ۱۳۹۰ | در رساله خود تحت عنوان ” ارائه الگوی مدیریت یکپارچه شهری در ساماندهی اسکان غیررسمی در شهرهای میان ایران مطالعه موردی زنجان و همدان” به بررسی ساختار مدیریت شهری شهرهای میانی ایران ( زنجان و همدان) در ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی یا نگرش مدیریت یکپارچه پرداخته است. نتایج نشان میدهد در شهرهای میانی ایران مدیریت یکپارچه شهری تحققنیافته و مدیریت شهری دارای نگرش و کارکرد سنتی است. و نتیجه این نوع نگرش ناکارآمدی طرحهای ساماندهی و گسترش مسائل شهری در بافتهای اسکان غیررسمی است و از طرف دیگر تشریکمساعی نهادی ( همافزایی نهادی) بهعنوان پیششرط پیادهسازی مدیریت یکپارچه در حال حاضر در این شهرها نامناسب و در چرخه سیاست مدیریت یکپارچه شهری واقعشده است. |
نسرین نوری | ۱۳۹۰ | در تحقیق خود با عنوان ” بررسی نقش و تأثیر قوانین و مقررات بر یکپارچگی مدیریت شهری در کلانشهر تهران” به این نتیجه رسید که بیشترین سهم درزمینهٔ وضع قوانین و ضوابط متعلق به مجموعه نهادهای دولتی است، این امر از متمرکز بودن سیستم سیاسی کشور و نظام روابط قدرت ناشی از آن نتیجه میشود. برای بهبود وضعیت فعلی میباید فعالیتها و وظایف مدیریت شهری که در حال حاضر بین اجزای مختلف این سیستم بهصورت ناهمگون توزیع گردیده و به عدم یکپارچگی و تفرق عملکردی منجر میگردد. بهصورت هدفمندی با برنامهریزی و سازماندهی مؤثر به نهادها تفویض گردد تا از تفرق و چند پارچگی در این زمینهها جلوگیری شود. |
آروین و همکاران | ۱۳۹۳ | در پژوهش خود باهدف ” بررسی عوامل مؤثر بر عدم تحقق مدیریت یکپارچه شهری” نتایج آن حاکی از این است که مدیریت یکپارچه شهری به سبب دامنهای از عوامل خرد و محلی مانند نبود ظرفیت مناسب در شهرداری، نداشتن استقلال مالی شهرداریها از دولت و تا عوامل کلان و فراخشی مانند نظام متمرکز اداری کشور، عدم در نظر گرفتن بسترهای اجرایی ماده ۱۳۶ قانون برنامه سوم توسعه و ماده ۱۳۷ برنامه چهارم تحقق پیدا نکرده است.
|
(مأخذ: یافتههای پژوهش، ۱۳۹۶)
شهر یک مجموعه زنده است و این مجموعه زنده باید بهصورت یکپارچه اداره شود امکان ندارد که به قسمتی از آن رسیدگی گردد و قسمتهای دیگر رها شود. اگر قسمتی از شهر توسط یک مجموعه و قسمتهای دیگر توسط مجموعه دیگر و مجزا و مستقل از یکدیگر اداره شود این شهر بهزودی میمیرد و از بین میرود به اعتقاد مام فورد، شهر عبارت است از یک شبکه جغرافیایی، یک سازمان اقتصادی، یک فرآیند صنعتی، صحنهایی برای کنش اجتماعی و نهادی از زیباشناختی از وحدت جمعی.
یکی از وظایف اصلی و مهم مدیریت شهری برنامهریزی است. از وظایف دیگر آن سازماندهی نظارت و انگیزش است؛ بنابراین هسته مرکزی مدیریت شهری شامل وظایف زیر است که باید برای شهر: ۱- برنامهریزی کند؛ ۲- فعالیتهای شهری را سازمان دهد؛ ۳- برای انجام امور، انگیزه لازم را در سازمان مدیریت شهری برای شهروندان ایجاد کند ( وظایف فوق، هسته مرکزی مدیریت شهری را تشکیل میدهد).
۳-روششناسی پژوهش
۳-۱-روش پژوهش
این پژوهش به لحاظ هدف، از نوع کاربردی و به لحاظ روش، توصیفی تحلیلی است. در رویکرد استراتژیک، پرداختن به سه سؤال اساسی ضروری است: ۱- کجا میخواهیم باشیم؟ ۲- اکنون کجا هستیم؟ ۳- چگونه به آنجا میخواهیم برسیم ( اولسن و هاسلت، ۸:۲۰۰۲). هدف این پژوهش ارزیابی راهبردی وضعیت تکوین مدیریت یکپارچه شهری در کلانشهر اهواز است. ازاینرو، به دو سؤال، اکنون در چه موقعیتی هستیم و چگونه به آنجا میخواهیم برسیم، پاسخ میدهیم.
بهمنظور تحقق هدف پژوهش و پاسخ به سؤالهای آن، از ابزار sowt برای شناسایی، طبقهبندی و تحلیل عوامل راهبردی محیط درونی و بیرونی استفادهشده است. تحلیل swot شامل استخراج نقاط قوت، ضعف داخلی و فرصت و تهدید خارجی، ماتریس ارزشیابی عوامل داخلی (IFE[1])، ماتریس ارزشیابی عوامل خارجی (EFE[2])، ماتریس داخلی خارجی (IE)، است.
۳-۲-محدوده موردمطالعه
اهواز مرکز استان خوزستان است. این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ با جمعیتی ۱٫۳۰۲٫۵۹۱ نفر یکی از پرجمعیتترین شهرهای جنوب غرب ایران هست.
شهر اهواز از شمال غربی به شهرستان شوش، از شمال و شمال شرقی به شهرستان شوشتر، از شرق به شهرستان رامهرمز، از جنوب شرقی به شهرستان بندر ماهشهر، از جنوب به شهرستان شادگان، از جنوب غربی به شهرستان خرمشهر و از غرب به شهرستان دشت آزادگان محدود میگردد (مرکز آمار ایران ، ۱۳۹۰-۱۳۹۵). شهر اهواز دارای هشت منطقه شهرداری است، شهر اهواز نیز همانند سایر شهرهای ایران با سیستم شورا – مدیر شهر اداره میشود. در این سیستم شوراها توسط مردم انتخاب میشوند و این شورا برای اداره شهر مدیر شهری انتخاب مینماید(نوری و همکاران، ۱۳۸۹). اما کلانشهر اهواز نیز همانند سایر کلانشهرهای کشور دارای مسائل و مشکلات عدیدهای ازجمله مسائل زیستمحیطی شهری، حملونقل شهری و ترافیک، فقر بزهکاری، حاشیهنشینی، مسکن، و غیره و همچنین نبود برنامهریزی درست و کارآمد در راستای جواب دهی به مسائل و مشکلات شهری که مدیریت شهری در کلانشهر اهواز را بیمارگونه کرده است، که مجموع این عوامل شکلگیری مدیریت یکپارچه شهری در کلانشهر اهواز را بیش از بیش لازم میداند.
شکل۱: نقشه محدوده موردمطالعه
( منبع: یافتههای پژوهش،۱۳۹۶)
۴-یافتههای پژوهش
۴-۱-ماتریس ارزیابی عوامل داخلی
ماتریس ارزشیابی عوامل داخلی برای بررسی راهبردی عوامل داخلی سازمان است. این ماتریس نقاط قوت و ضعف اصلی واحدهای وظیفهای سازمان را تدوین و ارزشیابی میکند و همچنین برای شناسایی و ارزشیابی روابط بین این واحد راههایی ارائه مینماید (دیوید، ۱۳۸۷). اگر نمره نهایی سازمان کمتر از ۵/۲ باشد به این معناست که سازمان ازنظر عوامل داخلی دچار ضعف است. اگر نمره نهایی بیشتر از ۵/۲ باشد به این معناست که سازمان ازنظر عوامل درونی دارای قوت است (دیوید، ۱۳۸۷). پس از شناسایی نقاط قوت و ضعف، آنها را در ماتریس ارزشیابی عوامل داخلی قرار میدهیم. همانگونه که مشاهده میشود، نمره نهایی ماتریس IFE برابر با ۷۲/۲ است که نشاندهنده ضعف مدیریت شهری در ارتباط با عوامل داخلی است.
جدول۲: نتایج تجزیهوتحلیل عوامل داخلی IFE ( نقاط قوت
امتیاز وزنی | رتبهبندی | وزن | نقاط قوت | ردیف |
۱۲/۰ | ۳ | ۰۴/۰ | وجود زیرساختهای مدیریت شهری و تجربه لازم از گذشته درزمینه مدیریت شهری اهواز | S1 |
۱۰۲/۰ | ۳ | ۰۳۴/۰ | وجود یکنهاد انتخابی بهعنوان شورای شهر در اهواز | S2 |
۲۰۴/۰ | ۴ | ۰۵۱/۰ | وجود کادر تخصصی در هریک از سازمانها، همچون برق، گاز، آب و…. | S3 |
۰۹۱۵/۰ | ۳ | ۳۰۵/۰ | انجام فعالیتهای مختلف به شکل تخصصی از طرف هر یک از سازمانها | S4 |
۱۵۲/۰ | ۴ | ۰۳۸/۰ | قبول این نکته از طرف اکثر سازمانها که فعالیتهای بخش آنها موجب دخالت در کار یکدیگر و اتلاف منابع میشود | S5 |
۱۰۸/۰ | ۳ | ۰۳۶/۰ | پاسخگویی اکثر نهادهای شهری در راستای جواب دهی به شهروندان | S6 |
۰۶۶/۰ | ۳ | ۰۲۲/۰ | الزام مدیران شهری به رعایت مصوبات شورای شهر اهواز | S7 |
۵۲۸/۰ | ۴ | ۱۳۲/۰ | وجود مرکزیت شهر اهواز و تمرکز سرمایه و انرژی در این شهر | S8 |
۲۴۸/۰ | ۴ | ۰۶۲/۰ | وجود نیروی متخصص و شایسته در اکثر نهادهای شهری و مدیریتی | S9 |
۲۱۸/۰ | ۴ | ۰٫۰۵۴۵ | اعلام آمادگی اکثر سازمانها جهت هماهنگی درزمینه مدیریت شهری و تقسیمات شهری در صورت تشکیل مدیریت یکپارچه | S10 |
۸۳۷۵/۱ | ۵/۰ | جمع عوامل |
جدول۳: نتایج تجزیهوتحلیل عوامل داخلی IFE (نقاط ضعف )
امتیاز درونی | رتبهبندی | وزن | نقاط ضعف | ردیف |
۰۳۱۵/۰ | ۱ | ۰۳۱۵/۰ | عدم هماهنگی بین سازمانها و شرکتهای مختلف تأثیرگذار در مدیریت شهری اهواز | W1 |
۰۲۱۵/۰ | ۱ | ۰۲۱۵/۰ | عدم وجود یک مرکز در سطح محلی جهت هماهنگی اقدامات سازمانها و شرکتها | W2 |
۱۱۳/۰ | ۲ | ۰۵۶۵/۰ | سطح پایین مشارکتپذیری نظام مدیریت شهری اهواز | W3 |
۰۸۷/۰ | ۲ | ۰۴۳۵/۰ | کمبود بودجه شهرداری و نبود درآمدهای پایدار | W4 |
۰۱۳/۰ | ۱ | ۰۱۳/۰ | اتلاف منابع به دلیل عدم همکاری و موازی کاری سازمانهای دخیل در مدیریت شهری | W5 |
۰۱۳/۰ | ۰۱۳/۰ | اثرات زیانبار زیستمحیطی مدیریت نامناسب شهر اهواز | W6 | |
۲۷۶/۰ | ۲ | ۱۳۸/۰ | عدم مشارکت مردم در طرح و برنامهها | W7 |
۲۱۳/۰ | ۲ | ۱۰۶۵/۰ | وجود تعصبهای نابجای قومیتگرایی درزمینهٔ مدیریت شهری | W8 |
۰۲۳/۰ | ۱ | ۰۲۳/۰ | عدم رشتههای تحصیلی مدیران شهری در ارتباط با مدیریت شهری | W9 |
۰۷۸/۰ | ۲ | ۰۳۹/۰ | وجود بروکراسی اداری در اکثر نهادهای شهری و مدیریتی | W10 |
۸۸۳۵/۰ | ۵/۰ | جمع عوامل |
( منبع:یافتههای پژوهش، ۱۳۹۶ )
۴-۲-تحلیل:
نتایج حاصل از اولویتبندی نقاط قوت و ضعف و همچنین ارزیابی حاصل از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی نشان میدهد:
در گروه نقاط قوت S8 وجود مرکزیت شهر اهواز و تمرکز سرمایه و انرژی در شهر و همچنین S4 انجام فعالیتهای مختلف به شکل تخصصی از طرف هر یک از سازمانها بهعنوان مهمترین نقاط قوت و همچنین W1 عدم هماهنگی بین سازمانها و شرکتهای مختلف تأثیرگذار در مدیریت شهری اهواز بهعنوان مهمترین نقطهضعف مدیریتی شهر اهواز هست.
جمع عوامل داخلی ۷۲۱/۲ است که نشاندهنده ضعف نسبی و قوت نسبی این عوامل هست.
۴-۳-ماتریس ارزیابی عوامل خارجی
برای فرصتها و تهدیدها نیز مراحلی همانند ماتریس ارزیابی عوامل داخلی طی شد. واضح است که مجموع نمره حاصل از این ماتریس در ماتریس عوامل داخلی استفاده میشود. ماتریس ارزیابی عوامل خارجی در جدول آمده است.
جدول ۴: نتایج تجزیهوتحلیل عوامل بیرونی(EFE) ( نقاط فرصت )
امتیاز وزنی | رتبهبندی | وزن | نقاط فرصت | ردیف |
۳۳۸/۰ | ۴ | ۰۸۴۵/۰ | وجود مادهقانونی تشکیل مدیریت یکپارچه شهری | O1 |
۱۰۳۵/۰ | ۳ | ۰۳۴۵/۰ | وجود پتانسیل باکار آیی بالا در جهت ایجاد تأسیسات درآمدزا در شهر | O2 |
۲۵۲/۰ | ۴ | ۰۶۳/۰ | تمایل داشتن شهروندان به مشارکت درزمینهٔ اصلاح بهتر شهر | O3 |
۰۸۲۵/۰ | ۳ | ۰۲۷۵/۰ | وجود پتانسیل نیروی جوان و با تسهیلات عالی جهت مشارکت در تدوین برنامههای توسعه شهری | O4 |
۲۹۸/۰ | ۴ | ۰۷۴۵/۰ | ایجاد قوانین و مقرراتی در راستای توجه به حقوق شهروندی در مدیریت شهری و برنامههای شهری | O5 |
۱۸۴/۰ | ۴ | ۰۴۶/۰ | استفاده از فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی | O6 |
۱۸۶/۰ | ۴ | ۰۴۶۵/۰ | امکان هماهنگی و همکاری سازنده با دستگاههای دولتی و خدماتی در سطح شهر | O7 |
۱۱۲۵/۰ | ۳ | ۰۳۷۵/۰ | گسترش دولت الکترونیک و ارائه خدمات بهتر به شهروندان | O8 |
۲۴۴/۰ | ۴ | ۰۶۱/۰ | توجه به حقوق شهروندی در مدیریت شهری و برنامههای شهری | O9 |
۰۷۵/۰ | ۳ | ۰۲۵/۰ | وجود شرایط مناسب جهت واگذاری بعضی از امور به بخش خصوصی | O10 |
۸۷۵۵/۱ | ۵/۰ | جمع عوامل |
( منبع:یافتههای پژوهش،۱۳۹۶)
جدول ۵: نتایج تجزیهوتحلیل عوامل بیرونی ( نقاط تهدید)
امتیاز وزنی | رتبهبندی | وزن | نقاط تهدید | ردیف |
۰۳۱۵/۰ | ۱ | ۰۳۱۵/۰ | عدم تمایل حکومت مرکزی به واگذاری وظایف و اختیارات اساسی به حکومت محلی | T1 |
۰۲۱۵/۰ | ۱ | ۰۲۱۵/۰ | وجود موارد قانونی برای دخالت سازمانهای ملی و منطقهای برای فعالیت و دخالت در امور محلی | T2 |
۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ | جایگاه حقوقی مبهم و غیرمستقل شهرداری در مقابل دولت | T3 |
۱۱۳/۰ | ۲ | ۰۵۶۵/۰ | تعداد مراکز تصمیمگیری و اختیارات محدود شهرداریها | T4 |
۰۸۷/۰ | ۲ | ۰۴۳۵/۰ | عدم شایستهسالاری در بهکارگیری مدیران و متخصصان شهری | T5 |
۰۱۳/۰ | ۱ | ۰۱۳/۰ | دامن زدن به بحثهای قومیتگرایی بهصورت نامحسوس در نهادهای مدیریتی | T6 |
۲۷۶/۰ | ۲ | ۱۳۸/۰ | صریح نبودن قانون شهرداریها، عدم پاسخگویی آن به مشکلات کنونی و عدم تناسب این قانون با تحولات ایجادشده در جوامع شهری | T7 |
۲۱۳/۰ | ۲ | ۱۰۶۵/۰ | بیتوجهی به ارزیابی عملکرد مسئولان، وجود افراد و گروههای ذینفوذ در تصمیمگیری شهری اهواز | T8 |
۰۲۳/۰ | ۱ | ۰۲۳/۰ | یکسان بودن مدل اداره امور شهر در تمامی شهرها در ایران | T9 |
۰۷۸/۰ | ۲ | ۰۳۹/۰ | پایین بودن میزان ارتباط شهروندان با مدیران ارشد شهری | T10 |
۸۸۳۵/۰ | ۵/۰ | جمع عوامل |
( منبع: یافتههای پژوهش، ۱۳۹۶)
۴-۴-تحلیل:
نتایج حاصل از اولویتبندی فرصتها و تهدیدها و همچنین ارزیابی حاصل از ماتریس ارزیابی عوامل خارجی نشان میدهد:
در گروه فرصتها O8 یعنی گسترش دولت الکترونیک و ارائه خدمات بهتر شهروندان بهعنوان مهمترین فرصت و همچنین T1 نشان میدهد عدم تمایل حکومت مرکزی به واگذاری وظایف و اختیارات اساسی به حکومت محلی بهعنوان مهمترین تهدید مدیریت شهری شهر اهواز هست.
جمع عوامل ۷۴۶/۲ هست که نشاندهنده قوت نسبی این عوامل هست.
۴-۵-تحلیل ماتریس داخلی و خارجی (IE)
تجزیهوتحلیل دادهها بیانگر این واقعیت است که امتیاز حاصل از ارزیابی عوامل داخلی ( نقاط قوت و ضعفها) برابر ۷۲/۲ است بنابراین با توجه به اینکه امتیاز عوامل قوت، ۸۳/۱ هست و جمع امتیاز نقاط ضعف ۸۸/۰ است، برتری با نقاط قوت هست. درنتیجه، این پتانسیل وجود دارد که با برنامهریزی بر اساس عوامل قوت، به برطرف نمودن ضعفها پرداخت.
جدول۶: نتایج حاصل از معادله عوامل خارجی و داخلی
۷۲/۲ | ۸۳/۱ | ) قوت S( | عوامل داخلی |
۸۸/۰ | ) ضعف W( | ||
۷۴/۲ | ۸۷/۱ | ) فرصت O( | عوامل خارجی |
۸۷/۰ | ) تهدید T( |
( منبع: یافتههای پژوهش، ۱۳۹۶)
نتایج حاصل از ارزیابی ماتریس عوامل خارجی ( فرصت و تهدیدها) امتیاز بهدستآمده را۷۴/۲ برآورد میکنند؛ بنابراین، با توجه به امتیاز نهایی عوامل فرصت ۸۷/۱ و عوامل تهدید ۸۷/۰ باید نتیجه گرفت که درزمینهٔ موضوع موردبحث، فرصتها بر تهدیدها غلبه دارند. بهطورکلی بهرهگیری از این وضعیت نیازمند راهبردهای خاص خود هست تا بتوان ضعفها را به حداقل رساند و با تهدیدها مقابله نمود.
۴-۶-ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی
برای ارزیابی کلی وضعیت مدیریت شهری اهواز با توجه به ارزیابی عوامل داخلی و خارجی، از ماتریس عوامل داخلی و خارجی استفاده نمودیم. ضریب نهایی عوامل داخلی در محور افقی و ضریب نهایی خارجی در محور عمودی جای گرفته و تقاطع این دو ماتریس، نشانگر وضعیت مدیریت شهری اهواز در شکل شماره ۲ است.
شکل۲: ماتریس داخلی و خارجی (IE) مدیریت یکپارچه شهری اهواز
۵-تدوین راهبردهایSWOT
راهبردها برای دستیابی به موقعیتی مطلوبتر تدوین میشوند. تدوین راهبردها، بر اساس ترکیب چهارگانه عامل دخیل در مدل برنامهریزی راهبردی صورت میگیرد که البته در جریان عمل، برخی از راهبردها با یکدیگر همپوشانی داشته یا بهطور همزمان و هماهنگ با یکدیگر به اجرا درمیآیند. درواقع، برحسب وضعیت موردمطالعه چهار دسته از راهبرد را که ازنظر درجهی کنشگری متفاوت هستند، میتوان تدوین کرد:
- راهبردهای SO (راهبردهای تهاجمی): با بهرهگیری از قوتها، درصدد بهرهبرداری از فرصتها است.
- راهبردهای ST (راهبردهای تنوع): برای دوری از تهدیدها، از نقاط قوت استفاده میکند.
- راهبردهای WO (راهبردهای بازنگری): با بهرهگیری از فرصتها، نقاط ضعف را کاهش میدهد.
- راهبردهای WT (راهبردهای تدافعی): نقاط ضعف را کاهش و از تهدیدها دوری میکند[۳].
جدول۷: ماتریس SWOT و نحوه تعیین استراتژیها
ماتریس | نقاط قوت | نقاط ضعف |
فرصتها | استراتژی SO | استراتژی WO |
تهدیدها | استراتژی ST | استراتژی WT |
(منبع: یافتههای پژوهش،۱۳۹۶ )
جدول۸: تعیین راهبردهای کلیدی مدیریت شهری اهواز
راهبردهای SO (تهاجمی) | راهبردهای WO (بازنگری) | ||
SO1 | هماهنگی بین سازمانها و شرکتهای مختلف تأثیرگذار در مدیریت شهری اهواز | WO1 | برطرف نمودن موانع قانونی برای دخالت در امور محلی و گسترش اختیارات شهرداریها |
SO2 | وجود یک مرکز در سطح محلی جهت هماهنگی اقدامات سازمانها و شرکتها و بالا بردن سطح مشارکتپذیری نظام مدیریت شهری اهواز | WO2 | شایستهسالاری در بکار گیری مدیران و متخصصان شهری، و بالا بردن میزان ارتباط شهروندان با مدیران ارشد شهری |
SO3 | جلوگیری از موازی کاری سازمانهای دخیل در مدیریت شهری و جلوگیری از بروکراسی اداری در اکثر نهادهای شهری و مدیریتی | WO3 | مشخص کردن جایگاه شهرداریها در مقابل دولت |
SO4 | افزایش بودجه شهرداری و ایجاد درآمدهای پایدار | WO4 | ارزیابی عملکرد مسئولان در تصمیمگیریهای شهری اهواز |
راهبردهای ST (تنوع) | راهبردهای WT(تدافعی) | ||
ST1 | پاسخگویی به مردم و حذف بحثهای قومیتگرایی | WT1 | تمایل داشتن شهروندان به مشارکت درزمینهٔ پیشرفت شهری و مداومت بر بهکارگیری این تمایل |
ST2 | بهکارگیری مدیریتهای کارآمد در اداره تمامی نهادهای شهری | WT2 | زمینهسازی و تشویق مردم برای حفظ شهر و همکاری و استفاده از فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی |
ST3 | بهکارگیری قوانین و مقررات مدیریت شهری برای جلوگیری از سو استفادهها | WT3 | وجود مادهقانونی تشکیل مدیریت یکپارچه شهری |
ST4 | وجود زیرساختهای قوی مدیریتی در شهر اهواز و تلاش برای حفظ و تقویت آن | WT4 | وجود شرایط مناسب جهت واگذاری بعضی از امور به بخش خصوصی |
(منبع: یافتههای پژوهش، ۱۳۹۶ ).
۵-۱-اولویتبندی راهبردها با استفاده از ماتریس برنامهریزی کمّی QSPM
ماتریس برنامهریزی استراتژیک که مرحله تصمیمگیری نام دارد، بهعنوان یک چارچوب تحلیلی مورداستفاده قرار میگیرد. برای تهیه این ماتریس مراحل زیر طی شده است:
۱-ابتدا عوامل داخلی و خارجی و امتیاز وزنی هر یک از آنها به جدول برنامهریزی استراتژیک منتقلشده، سپس کلیهی استراتژیهای قابلقبول پیشنهادشده، در ردیف بالای ماتریس برنامهریزی استراتژیک فهرست میشوند.
۲- برای تعیین جذابیت هر استراتژی در یک مجموعه از استراتژیها، بنا به اهمیت آنها در تدوین هر استراتژی امتیازی از ۱ تا ۴ داده میشود.
۳- برای به دست آوردن جمع امتیاز جذابیت وزنهای مرحله اول در امتیاز جذابیت مرحله دوم ضرب شده است، بدین ترتیب مجموع امتیاز جذابیت هر یک از عوامل هر استراتژی به دست میآید.
۴-از جمع امتیازهای جذابیت هر ستون جدول برنامهریزی استراتژیک، امتیاز جذابیت نهایی هریک از استراتژیها به دست میآید، که نشاندهنده استراتژیهایی است که از جذابیت بیشتری برخوردار است.
STدر راهبرد QSPM جدول۹: ماتریس کمّی
عوامل | ضریب | ST | |||||||
ST1 | ST2 | ST3 | ST4 | ||||||
نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | ||
S1 | ۰۴/۰ | ۱ | ۰۴/۰ | ۱ | ۰۴/۰ | ۱ | ۰۴/۰ | ۱ | ۰۴/۰ |
S2 | ۰۳۴/۰ | ۱ | ۰۳۴/۰ | ۱ | ۰۳۴/۰ | ۱ | ۶۸/۰ | ۱ | ۶۸/۰ |
S3 | ۰۵۱/۰ | ۱ | ۰۵۱/۰ | ۱ | ۰۵۱/۰ | ۱ | ۰۱۰۲/۰ | ۱ | ۱۰۲/۰ |
S4 | ۰۳۰۵/۰ | ۱ | ۳۰۵/۰ | ۱ | ۰۳۰۵/۰ | ۱ | ۱۲۲/۰ | ۱ | ۱۲۲/۰ |
S5 | ۰۳۸/۰ | ۱ | ۰۳۸/۰ | ۱ | ۰۳۸/۰ | ۱ | ۰۳۸/۰ | ۱ | ۰۳۸/۰ |
S6 | ۰۳۶/۰ | ۱ | ۰۳۶/۰ | ۱ | ۰۳۶/۰ | ۱ | ۰۳۶/۰ | ۲ | ۰۷۲/۰ |
S7 | ۰۲۲/۰ | ۱ | ۲۲/۰ | ۱ | ۰۲۲/۰ | ۱ | ۰۴۴/۰ | ۱ | ۰۴۴/۰ |
S8 | ۱۳۲/۰ | ۲ | ۲۶۴/۰ | ۱ | ۲۶۴/۰ | ۱ | ۰۵۲۸/۰ | ۱ | ۰۵۲۸/۰ |
S9 | ۶۲/۰ | ۲ | ۱٫۲۸ | ۱ | ۲۸/۱ | ۱ | ۲۸/۱ | ۱ | ۲۸/۱ |
T1 | ۰۳۱۵/۰ | ۱ | ۰۳۱۵/۰ | ۱ | ۰۳۱۵/۰ | ۱ | ۰۳۱۵/۰ | ۱ | ۰۳۱۵/۰ |
T2 | ۰۲۱۵/ | ۱ | ۰۲۱۵/۰ | ۱ | ۰۲۱۵/۰ | ۱ | ۰۲۱۵/۰ | ۱ | ۰۲۱۵/۰ |
T3 | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ |
T4 | ۴۳۵/۰ | ۲ | ۰٫۰۸۷ | ۲ | ۱۷۴/۰ | ۱ | ۰۱۷۴/۰ | ۱ | ۰۱۷۴/۰ |
T5 | ۰۱۳/۰ | ۱ | ۰۱۳/۰ | ۱ | ۰۱۳/۰ | ۱ | ۰۱۳/۰ | ۱ | ۰۱۳/۰ |
T6 | ۱۳۸/۰ | ۲ | ۰۲۷/۰ | ۲ | ۰۵۴/۰ | ۲ | ۱٫۱۰۴ | ۲ | ۲٫۲۰۸ |
T7 | ۰۱۰۶/۰ | ۱ | ۰۱۰۶/۰ | ۱ | ۱۰۶/۰ | ۱ | ۱۰۶/۰ | ۱ | ۱۰۶/۰ |
T8 | ۰۲۳/۰ | ۱ | ۰۲۳/۰ | ۱ | ۰۲۳/۰ | ۱ | ۰۲۳/۰ | ۱ | ۰۲۳/۰ |
T9 | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ | ۰۳۹/۰ | |
جمع | – | – | ۱٫۸۳۸ | – | ۱٫۷۹۵ | – | ۲٫۹۶۴ | – | ۴٫۱۰۴ |
(منبع: یافتههای پژوهش، ۱۳۹۶ ).
جدول شماره۱۰: ماتریس کمّی QSPM در راهبرد WO
عوامل | ضریب | WO | |||||||
WO1 | WO2 | WO3 | WO4 | ||||||
نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | ||
O1 | ۰۸۴۵/۰ | ۱ | ۰۸۴۵/۰ | ۱ | ۰۸۴۵/۰ | ۱ | ۰۸۴۵/۰ | ۱ | ۰۸۴۵/۰ |
O2 | ۰۳۴۵/۰ | ۲ | ۰۶۹/۰ | ۲ | ۱۳۸/۰ | ۲ | ۲۷۶/۰ | ۱ | ۲۷۶/۰ |
O3 | ۰۶۳/۰ | ۲ | ۱۲۶/۰ | ۲ | ۲۵۲/۰ | ۲ | ۵۰۴/۰ | ۲ | ۱۰۰/۰ |
O4 | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ |
O5 | ۰۷۴۵/۰ | ۱ | ۰۷۴۵/۰ | ۱ | ۰۷۴۵/۰ | ۱ | ۰۷۴۵/۰ | ۱ | ۰۷۰/۰ |
O6 | ۰۵۶/۰ | ۱ | ۰۵۶/۰ | ۱ | ۰۵۶/۰ | ۱ | ۰۵۶/۰ | ۱ | ۰۵۶/۰ |
O7 | ۰۴۶۵/۰ | ۱ | ۰۴۶۵/۰ | ۱ | ۰۴۶۵/۰ | ۱ | ۰۴۶۵/۰ | ۱ | ۰۴۵۶/۰ |
O8 | ۰۳۷۵/۰ | ۱ | ۰۳۷۵/۰ | ۱ | ۰۳۷۵/۰ | ۱ | ۰۳۷۵/۰ | ۱ | ۰۶۳/۰ |
O9 | ۰۶۱/۰ | ۲ | ۱۲۲/۰ | ۲ | ۰٫۲۲۴ | ۲ | ۴۴۸/۰ | ۲ | ۸۹۶/۰ |
O10 | ۰۲۵/۰ | ۱ | ۰۲۵/۰ | ۱ | ۰۲۵/۰ | ۱ | ۰۲۵/۰ | ۱ | ۰۲۵/۰ |
W1 | ۰۳۱۵/۰ | ۲ | ۰۶۳/۰ | ۲ | ۱۲۶/۰ | ۲ | ۲۵۲/۰ | ۲ | ۵۰۴/۰ |
W2 | ۰۲۱۵/۰ | ۲ | ۰۴۳/۰ | ۲ | ۰۸۶/۰ | ۲ | ۱۷۲/۰ | ۲ | ۳۴۴/۰ |
W3 | ۰۲۷۵/۰ | ۲ | ۰۵۵/۰ | ۲ | ۱۱/۰ | ۲ | ۰۲۲/۰ | ۲ | ۰۴۴/۰ |
W4 | ۰۵۶۵/۰ | ۱ | ۰۵۶۵/۰ | ۱ | ۰۵۶۵/۰ | ۱ | ۰۵۶۵/۰ | ۱ | ۰۵۶۵/۰ |
W5 | ۰۴۳۵/۰ | ۲ | ۰۸۷/۰ | ۲ | ۱۷۴/۰ | ۲ | ۰۳۴/۰ | ۲ | ۰۶۹/۰ |
W6 | ۰۱۳/۰ | ۱ | ۰۱۳/۰ | ۱ | ۰۱۳/۰ | ۱ | ۰۱۳/۰ | ۱ | ۰۱۳/۰ |
W7 | ۰۱۳۸/۰ | ۲ | ۰۲۷/۰ | ۲ | ۰۵۴٫/۰ | ۲ | ۱۰۸/۰ | ۲ | ۲۱۶/۰ |
W8 | ۱۰۶/۰ | ۲ | ۰۲۱/۰ | ۲ | ۰۴۲/۰ | ۲ | ۰۸۴/۰ | ۲ | ۱۶۸/۰ |
W9 | ۰۲۳/۰ | ۱ | ۰۲۳/۰ | ۱ | ۰۲۳/۰ | ۱ | ۰۲۳/۰ | ۱ | ۰۲۳/۰ |
W10 | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ |
جمع | – | – | ۱٫۰۷۱ | – | ۱٫۷۰۲ | – | ۲٫۳۸۳ | – | ۲٫۹۶۸ |
(منبع: یافتههای پژوهش، ۱۳۹۶ ).
جدول شماره۱۱: ماتریس کمّی QSPM در راهبرد SO
عوامل | ضریب | SO | |||||||
SO1 | SO2 | SO3 | SO4 | ||||||
نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | ||
S1 | ۰۴/۰ | ۲ | ۰۸/۰ | ۲ | ۰۱۶/۰ | ۲ | ۰۳۲/۰ | ۲ | ۰۶۴/۰ |
S2 | ۰۳۴/۰ | ۱ | ۰۳۴/۰ | ۱ | ۰۶۰/۰ | ۱ | ۰۶۰/۰ | ۱ | ۰۶۰/۰ |
S3 | ۰۵۱/۰ | ۲ | ۱۰۲/۰ | ۲ | ۰۶۴/۰ | ۲ | ۱۲۸/۰ | ۲ | ۲۵۶/۰ |
S4 | ۳۰۵/۰ | ۱ | ۳۰۵/۰ | ۱ | ۰۶۴/۰ | ۱ | ۰۶۴/۰ | ۱ | ۰۶۴/۰ |
S5 | ۰۳۸/۰ | ۲ | ۰۷۶/۰ | ۲ | ۲۱۶/۰ | ۲ | ۰۴۳۲/۰ | ۲ | ۰۸۶/۰ |
S6 | ۰۳۶/۰ | ۲ | ۰۷۲/۰ | ۲ | ۰۶۶/۰ | ۲ | ۰۱۳۲/۰ | ۲ | ۰۲۶/۰ |
S7 | ۰۲۲/۰ | ۲ | ۰۴۴/۰ | ۲ | ۰۷۶/۰ | ۲ | ۱۵۲/۰ | ۲ | ۳۰۴/۰ |
S8 | ۱۳۲/۰ | ۴ | ۵۲۸/۰ | ۳ | ۱۵۸/۰ | ۳ | ۰۳۱/۰ | ۳ | ۰۹۳/۰ |
S9 | ۰۶۲/۰ | ۳ | ۱۸۶/۰ | ۳ | ۰۵۵/۰ | ۳ | ۱۶۵/۰ | ۳ | ۴۹۵/۰ |
S10 | ۰۵۴۵/۰ | ۲ | ۱۰۹/۰ | ۲ | ۰۲۱/۰ | ۲ | ۰۴۲/۰ | ۲ | ۰۸۴/۰ |
O1 | ۰۸۴۵/۰ | ۲ | ۱۶۹/۰ | ۲ | ۰۳۳/۰ | ۱ | ۰۳۳/۰ | ۱ | ۰۳۳/۰ |
O2 | ۰۳۴۵/۰ | ۱ | ۰۳۴۵/۰ | ۱ | ۰۳۴۵/۰ | ۱ | ۰۳۴۵/۰ | ۱ | ۰۳۴۵/۰ |
O3 | ۰۶۳/۰ | ۲ | ۱۲۶/۰ | ۲ | ۰۲۵/۰ | ۲ | ۰۵/۰ | ۲ | ۱/۰ |
O4 | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ |
O5 | ۰۷۴۵/۰ | ۲ | ۱۴۹/۰ | ۲ | ۰۲۹/۰ | ۱ | ۰۲۹/۰ | ۱ | ۰۲۹/۰ |
O6 | ۰۴۶/۰ | ۱ | ۰۴۶/۰ | ۱ | ۰۴۶/۰ | ۱ | ۰۴۶/۰ | ۱ | ۰۴۶/۰ |
O7 | ۰۴۶۵/۰ | ۲ | ۹۳/۰ | ۲ | ۱۸۶/۰ | ۱ | ۱۸۶/۰ | ۱ | ۱۸۶/۰ |
O8 | ۰۳۷۵/۰ | ۱ | ۰۳۷۵/۰ | ۱ | ۰۳۷۵/۰ | ۱ | ۰۳۷۵/۰ | ۱ | ۳۷۵/۰ |
O9 | ۰۶۱/۰ | ۳ | ۱۸۳/۰ | ۳ | ۰۵۴/۰ | ۳ | ۱۶۲/۰ | ۳ | ۰۴۸/۰ |
O10 | ۰۲۵/۰ | ۲ | ۰۵/۰ | ۲ | ۱/۰ | ۲ | ۲/۰ | ۲ | ۴/۰ |
جمع | – | – | ۲٫۲۸۶ | – | ۱٫۱۷۴ | – | ۱٫۸۷۳ | – | ۲٫۹۱۱ |
(منبع: یافتههای پژوهش، ۱۳۹۶ ).
جدول شماره ۱۲: ماتریس کمّی QSPM در راهبرد WT
عوامل | ضریب | WT | |||||||
WT1 | WT2 | WT3 | WT4 | ||||||
نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | نمره جذابیت | جمع امتیاز جذابیت | ||
W1 | ۰۳۱۵/۰ | ۲ | ۰۶۳/۰ | ۲ | ۰۱۲۶/۰ | ۲ | ۰۲۵/۰ | ۲ | ۰۵/۰ |
W2 | ۰۲۱۵/۰ | ۲ | ۰۴۳/۰ | ۲ | ۰۸۶/۰ | ۲ | ۱۷۲/۰ | ۲ | ۳۴۴/۰ |
W3 | ۰۵۶۵/۰ | ۲ | ۱۱۳/۰ | ۲ | ۲۲۶/۰ | ۲ | ۴۵۲/۰ | ۲ | ۹۰۴/۰ |
W4 | ۰۴۳۵/۰ | ۱ | ۰۴۳۵/۰ | ۱ | ۰۴۳۵/۰ | ۱ | ۰۴۳۵/۰ | ۱ | ۰۴۳۵/۰ |
W5 | ۰۱۳/۰ | ۱ | ۰۱۳/۰ | ۱ | ۰۱۳/۰ | ۱ | ۰۱۳/۰ | ۱ | ۰۱۳/۰ |
W6 | ۱۳۸/۰ | ۱ | ۱۳۸/۰ | ۱ | ۱۳۸/۰ | ۱ | ۱۳۸/۰ | ۱ | ۱۳۸/۰ |
W7 | ۱۰۶/۰ | ۴ | ۰۴۲/۰ | ۴ | ۱۶۸/۰ | ۴ | ۶۷۲/۰ | ۴ | ۲۶۸/۰ |
W8 | ۰۲۳/۰ | ۳ | ۰۶۹/۰ | ۳ | ۲۰۷/۰ | ۳ | ۸۱/۰ | ۳ | ۴۳/۲ |
W9 | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ |
W10 | ۰۵/۰ | ۲ | ۱/۰ | ۲ | ۲/۰ | ۲ | ۴/۰ | ۲ | ۸/۰ |
T1 | ۰۳۱۵/۰ | ۲ | ۰۶۳/۰ | ۲ | ۱۲۶/۰ | ۲ | ۲۵۲/۰ | ۲ | ۵۰۴/۰ |
T2 | ۰۲۱۵/۰ | ۱ | ۰۲۱۵/۰ | ۱ | ۰۲۱۵/۰ | ۱ | ۰۲۱۵/۰ | ۱ | ۰۲۱۵/۰ |
T3 | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ | ۱ | ۰۲۷۵/۰ |
T4 | ۰۵۶۵/۰ | ۱ | ۰۵۶۵/۰ | ۱ | ۰۵۶۵/۰ | ۱ | ۰۵۶۴/۰ | ۱ | ۰۵۶۴/۰ |
T5 | ۰۴۳۵/۰ | ۲ | ۰۸۷/۰ | ۲ | ۱۷۴/۰ | ۲ | ۳۴۸/۰ | ۲ | ۶۹۶/۰ |
T6 | ۰۱۳/۰ | ۲ | ۰۲۶/۰ | ۲ | ۰۵۲/۰ | ۲ | ۱۰۴/۰ | ۲ | ۲۰۸/۰ |
T7 | ۱۳۸/۰ | ۱ | ۱۳۸/۰ | ۱ | ۱۳۸/۰ | ۱ | ۱۳۸/۰ | ۱ | ۱۳۸/۰ |
T8 | ۱۰۶/۰ | ۲ | ۰۲۱۲/۰ | ۲ | ۰۴۲/۰ | ۲ | ۰۸۴/۰ | ۲ | ۱۶۸/۰ |
T9 | ۰۲۳/۰ | ۱ | ۰۲۳/۰ | ۱ | ۰۲۳/۰ | ۱ | ۰۲۳/۰ | ۱ | ۰۲۳/۰ |
T10 | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ | ۱ | ۰۳۹/۰ |
جمع | – | – | ۱٫۱۶۵ | – | ۱٫۶۲۹ | – | ۳٫۸۵۷ | – | ۳٫۱۴۵ |
(منبع: یافتههای پژوهش، ۱۳۹۶ ).
در حالت استاندارد، جمع امتیازهای هر راهبرد، نشانگر راهبرد برتر است. در اینجا راهبردها را برمبنای اولویتشان به سه دسته تقسیم میکنیم که میتوان هر راهبرد را به توجه به تقدم اولویتش به اجرا درآورد، که به طبع تقدم آنها جهت تسریع در مرتفع کردن مسائل و مشکلات مدیریت مؤثر واقع خواهد شد.
اولویت اول: ST1، ST3، ST4،
اولویت دوم: WO3، WO4، SO1، SO4
اولویت سوم: WT3، WT4
راهبردهایی که در اولویت اول قرار گرفتند بر موارد زیر تأکید میکنند:
۱-پاسخگویی به مردم و حذف بحثهای قومیتگرایی، بهکارگیری قوانین و مقررات مدیریت شهری، وجود زیرساختهای قوی مدیریت در شهر اهواز و تلاش برای حفظ و تقویت آن
۲- مشخص کردن جایگاه شهرداری در مقابل دولت، ارزیابی عملکرد مسئولان در تصمیمگیریهای شهری اهواز
۳- هماهنگی بین سازمانها و موسئسات مختلف تأثیرگذار در مدیریت شهری اهواز، افزایش بودجه شهرداری و ایجاد درآمدهای پایدار
نتیجهگیری:
هرچند مشخصات و ساختار نهادهای قانونی ادارهکننده شهر از کشور به کشور دیگر تفاوت دارد و هر جامعهای با توجه به ساختار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خود تعریف یا تلقی خاصی از مدیریت شهری دارد؛ وظایف کنونی مدیریت شهری ( صرفنظر از تنوع و اختلاف در نظامهای اجتماعی و سیاسی گوناگون ) تنها محدود به مواردی از قبیل برنامهریزی، خدماترسانی، مدیریت فرهنگ محلی، انجام پروژههای عمرانی و غیره نمیشود و جهتدهی فعالیتهای شهری و ترسیم چشمانداز شهر در راستای دستیابی به توسعه پایدار ازجمله مهمترین وظایف مدیران شهری به شمار میرود ، مشکلات مدیریت شهری یکی از مسائل شهرهای امروزی و حاصل عدم هماهنگی و همکاری نهادها و سازمانهای شهری است. کلانشهر اهواز نیز مانند سایر کلانشهرهای ایران دارای چالشهای زیادی درزمینهٔ مدیریت یکپارچه شهری است که این چالشها مانع از اجرای مدیریت یکپارچه شهری در این کلانشهر شده است که این امر مانع بسیار بزرگی جهت رسیدن به اهداف توسعه پایدار هست . نتیجه ماتریس عوامل داخلی مدیریت شهر اهواز نشان میدهد که جمع امتیاز وزنی عوامل داخلی از دیدگاه کارشناسان ۷۲۱/۲ هست که این نشاندهنده غلبه قوتها بر ضعفهاست و همچنین جمع امتیاز وزنی عوامل خارجی ۷۴۶/۲ هست که از دیدگاه کارشناسان فرصتها غالب بر تهدیدها هستند. با مقایسه ماتریس عوامل داخلی و خارجی، به این نتیجه میرسیم که عوامل خارجی وضعیت بهتری نسبت به عوامل داخلی دارد. و باید با استفاده از قوتهایمان همچون وجود زیرساختهای مدیریت شهری، وجود کادر تخصصی، وجود مرکزیت شهر اهواز و همچنین وجود شورای شهر، و درنهایت اعلام آمادگی اکثر سازمانهای شهری جهت همکاری بیشتر در صورت تشکیل مدیریت یکپارچه شهری سعی در بهرهبرداری از فرصتهایی ازجمله وجود پتانسیل نیروی جوان در مدیریت شهری، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطاتی، گسترش دولت الکترونیک، مشارکت با شهروندان در سطح محلی و منطقهای درزمینهٔ مدیریت شهری باشیم ، مجموعه راهبردهای ارائهشده تا حدودی می تواند زمینه ساز و تحقق مدیریت یکپارچه شهری در شهر اهواز باشد. با توجه به نمودار استراتژی کار، راهبرد ما SO راهبرد تهاجمی و کنش گر ( حداکثر- حداکثر ) می باشد، پیامد این نوع استراتژی ها به دلیل ماهیت استراتژیک اش تولید استراتژی های روشن، متمایز و اثر گذاری است که می تواند چشم اندازهای مناسبی برای توسعه منطقه ای فراهم سازد و عملا استراتژی هست که راه حل های ” چشم اندازگرا” ارائه می دهد.
منابع:
- آروین، م.، بذرافکن، ش.، آژند، م.، ۱۳۹۳٫ ” بررسی عوامل مؤثر بر عدم تحققپذیری مدیریت یکپارچه شهری”، کنفرانسملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار، آذر، تهران
- برک پور، ن.، اسدی، ای.، ۱۳۸۷٫” گزارش نهایی طرح پژوهش: نظریههای مدیریت و حکمروایی شهر” انتشارات دانشگاه هنر.
- پوراحمد، ا.، مهدیان، م.، محمدی، ع.، ۱۳۹۳٫ ” تحلیلی بر عوامل تحقق مدیریت واحد شهری از دیدگاه قوانین موجود” فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، شماره دوم.
- دویران، ا.، ۱۳۹۱٫ پایاننامه ارائه الگوی مدیریت یکپارچه شهری در ساماندهی محلات اسکان غیررسمی بات أکید بر شهرهای میانی ایران ( شهرهای زنجان و همدان)، اسماعیل دویران، دانشگاه تربیت مدرس، مهرماه.
- دیوید، ف. آ.، ۱۳۸۷٫ ” مدیریت استراتژیک”. ترجمه علی پادیان و محمد اعرابی. تهران. نشر پژوهشهای فرهنگ.
- سعیدنیا، ا.، ۱۳۸۳٫ ” مدیریت شهری”. جلد یازدهم. انتشارات سازمان شهرداری و دهیاریهای کشور.
- شریف زادگان، م.ح.، ملک پور اصل، ب .، ۱۳۹۲٫” مبانی نظری و تجارب بهکارگیری ماتریس تحلیلی سوات (SOWT) در برنامهریزی استراتژیک توسعه منطقهای”. تهران. مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.چاپ اول.
- صرافی، م.، تورانیان، ف. ، ۱۳۸۳٫” مروری بر دیدگاههای نظری مدیریت کلانشهری با تأکید بر جنبههای نهادی ” فصلنامه مدیریت شهری، شماره ۱۷ بهار.
- عزیزی، م.م.، ابویی، م.، نوری، ن.، ۱۳۹۱٫ ” بررسی نقش کنشگران و ابزارهای مدیریت شهری در یکپارچگی مدیریت کلانشهر تهران” فصلنامه هویت شهری، شماره دهم، سال ششم.
- کاظمیان، غ.، میر عابدینی، ز.، ۱۳۹۱٫ ” شناسایی و راهکارهای تحقق مدیریت یکپارچه شهری با روش فرا تلفیق”، انتشار چهارمین کنفرانس برنامهریزی و مدیریت شهری، مشهد، دانشگاه مشهد، تعداد صفحات ۲۰٫
- مرکز آمار ایران، ۱۳۹۵-۱۳۹۰٫
- نوبری، ن،.، رحیمی، م.، ۱۳۸۹٫ “( حکمرانی خوب شهری ( یک ضرورت تردیدناپذیر )”،مرکز مطالعات شهر تهران، دانش شهر، شماره ۱۱ .
- ولیقلی زاده، ع.، خیری، ت.، ۱۳۹۵٫ ” تبیین نقش تمرکزگرایی در ایجاد چالشهای مدیریت شهری در ایران”،مجله پژوهشهای جغرافیای سیاسی، سال اول، شماره اول ، ص ۵۳-۲۷٫
- Chakrabarty, B.K., 2001. urban management:concepts, principles, thechniques and education, cities , 18(5).
- Haughton, G. Hunter, C., 2005. Sustainable Cities, Published in the Taylor & Francis Library.
- McGill, R., 1998. Urban management in developing Countries, cities, 15(6).
Abstract
In recent years, the growth of urbanization in Iran and the topic of sustainable urban development, human development, decent city governance, social justice, environmental protection, etc. have made urban management more complex. Consequently, considering the scope of these discussions, the need for a fresh approach to urban management and the evolution of the administrative and managerial structure of the country has justified the need for the integration of urban management. But today, with all the emphases and efforts that seem to be done in practice, a well-functioning system in the city’s urban management system has not been realized. In the absence of integrated urban management, disruption, dissonance, loss of resources, both human and material, and eventually dissatisfaction of citizens will be inevitable. Accordingly, the issue of integrated urban management can be of great importance in removing obstacles and shortcomings. In this regard, this research has been conducted with the aim of evaluating the strategic management of urban management system and explaining its integrity in Ahwaz city using library and descriptive-analytical method. Data analysis has been done using SWOT and QSPM matrix. Questionnaires were completed by two groups of elites and urban experts. The sample size equals 40 students, academics, and professionals. Finally, using the obtained results, strategies for the implementation of integrated urban management were proposed.
[۱] Internal factor Evaluation
[۲] External factor Evaluation